1. BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI

Tamlayanın ilgi, tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalardır.

Her iki unsuru da ek olarak oluşturulan bu tür tamlamalarda kuvvetli bir aitlik ilgisi vardır.

"Evin kapısı açık kalmış."

cümlesindeki "evin kapısı" söz öbei belirtili isim tamlamasıdır. Görüldüğü gibi, her iki sözcük de ek almıştır.Bu tamlamada iki sözcük arasındaki kuvvetli bir ilişki kendini göstermektedir.

Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka sözcükler girebilir.

"Kerem'in mavi gömleği güzelmiş."
cümlesinde araya "mavi" sıfatı girmiştir.

"-den" hal eki tamlayanda kullanılan ilgi ekinin yerine geçerek belirtili isim tamlaması kurulabilir.

"Resimlerin birini de ben alayım."
cümlesindeki "resimlerin biri" sözü belirtili isim tamlamasıdır. Biz bunu "resimlerden birini" biçiminde de söyleyebiliriz. Yani sadece tamlayan eki "-in" yerine, aynı işlevi gören "-den" hal ekini getirmiş oluyoruz.

Belirtili isim tamlamalarında bir tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabileceği gibi, bir tamlanan birden fazla tamlayana da bağlanabilir.

"Evin bahçesi, odaları, mutfağı o kadar geniş ki ..."
cümlesinde "evin" tamlayan; "bahçesi, odaları, mutfağı" sözcükleri de tamlanandır.


2.BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI

Tamlayanın ilgi eki almayıp tamlananın iyelik eki aldığı tamlamalardır.
Bu tür tamlamalarda bir ismin başka bir isme aitliğinden çok bir nesne ya da kavram ismi oluşturmak esastır.

"Çocuğun elbisesini alacağız."
cümlesinde "çocuğun elbisesi" tamlaması belirtilidir.Bu tamlamada belli bir çocuğa ait elbiseden söz edilmektedir.

Biz bu tamlamayı;

"Çocuk elbisesi alacağız."
şeklinde söylersek yani "-nın" ekini kaldırırsak tamlama belirtisiz olur. Bu durumda belli bir kişiye ait elbiseden değil,genel bir elbise çeşidinden "çocuk elbisesi" nden söz etmiş oluruz.

Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan tamlananın neden yapıldığını,neye benzediğini bildirebilir.

"Lahana turşusu" , "Erik hoşafı" , "Bulgur pilavı"
Bu tamlamalarda tamlayan tamlananın neyden yapıldığını bildirir.

"Deve kuşu" , "Kılıç balığı" , "Küpe çiçeği"
Bu tamlamalarda ise tamlayan tamlananın neye benzediğini bildirir.


3. TAKISIZ İSİM TAMLAMASI

Tamlayanı ve tamlananı ek almamış olan isim tamlamalarıdır.
Takısız isim tamlamalarında her iki unsur da ilgi ve iyelik eklerini almaz.

Bu tamlamalar iki grupta incelenir.

a)Bir şeyin neyden yapıldığını gösterir.

"Boynunda altın kolye vardı."
cümlesindeki "altın kolye" sözü kolyenin neyden yapıldığını gösterir.

"Cam vazo,çelik tencere,deri mont ..." tamlamaları da bunlara örnektir.


b)Bir şeyin neye benzediğini bildirir.

"Altın saçları rüzgarda dalgalanır."
cümlesinde "altın saç" takısız isim tamlamasıdır. bu tamlamada "saçlar" altına benzetilmiştir.

"Gül yanak, zeytin göz,tilki Rıfkı ..." gibi tamlamalar takısız isim tamlamasıdır.


4.ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI

Tamlayan,tamlananın veya her ikisinin kendi içinde başka bir isim tamlaması olduğu söz öbekleridir.
Zincirleme isim tamlamaları en az üç ismin bir araya gelmesi ile oluşur.

"Macera romanlarının okuyucusu çoktur"
cümlesinde "macera romanları" belirtisiz isim tamlamasıdır. Bu tamlamaya "-nın" eklenmiş ve tamlama "okuyucusu" tamlananına bağlanmış. Böylece iki tamlama iç içe girmiş ve zincirleme isim tamlaması olmuştur.

macera romanları -nın okuyucusu
tamlayan tamlanan _____tamlanan


"Saka kuşunun ötüşü çok hoştu."
cümlesinde "saka kuşunun ötüşü" üç isimden oluşan zincirleme isim tamlamasıdır.Tamlayan "saka kuşu", tamlanan ise "ötüşü" sözcüğüdür.

1. İŞARET SIFATI

Varlıkların bulunduğu yerleri gösteren sıfatlardır.Bu sıfatlar, söyleyen kişinin, sözünü ettiği nesneye uzaklığına göre değişir.

"Bu kitabı ben aldım."

cümlesinde yakındaki kitabı,

"Şu kitabı verirmisin"

cümlesinde biraz uzaktaki kitabı,

"O kitabı getirirmisin"

cümlesinde çok uzakta olan ya da,sözü edilen kitabı işaret etme anlamı vardır.

Yukarıdaki cümlelerde bulunan "bu,şu,o" sözcükleri işaret sıfatıdır.

İşaret sıfatları,isme "hangi" sorusunun sorulmasıyla bulunur.

Hangi kitap?

Bu kitap.

2. SAYI SIFATLARI

İsimlerin sayısal özelliklerini bildiren sıfatlardır.

Sayı sıfatları kendi içinde dörde ayrılır.

a. Asıl Sayı Sıfatları İsimlerin sayılarını kesin olarak belirten sıfatlardır.

"Üç arkadaş geziye çıktık."

"İzmir'de on gün kalacaktık."

"Bu çantayı ancak iki kişi taşıyabilir."

b. Sıra Sayı Sıfatı Varlıkların sırasını bildiren sıfatlardır.

Sıra sayı sıfatları isimlere gelen "-ıncı,-inci" ekleri ile yapılır.

"Biz beşinci katta oturuyoruz."

"Buradaki birinci günüm iyi geçmişti."

c. Üleştirme Sayı Sıfatı İsimlerin eşit paylara ayrılmış olduğunu belirten sıfatlardır.

Bu sıfatlar isimlere getirilen "-ar,-er" eki ile oluşturulur.

"Öğrencilere ikişer kitap verildi."

"Her koşulda yarımşar saat kaldık."

d. Kesir Sayı Sıfatı[/color] İsimleri kesirli olarak belirten sıfatlardır.

[i]"Bu işte yüzde yirmi kâr var."

"Yarım kilo kıyma yeter."

3. BELGİSİZ SIFAT

İsimlerin sayı bakımından belirsizliklerini ifade eden sıfatlardır.

"Bazı işlerde acele edilmeli."

"Birkaç arkadaş dışarıda bekliyor."

Hiçbir emek boşa gitmez."

"Bütün öğrencileri bahçeye çıkarmışlar."

"Her konuda bilgi sahibi olmalıyız."

"Bir gün yine karşılaşırız."

cümlelerinde altı çizili sözcükler belgisiz sıfatlardır.

Bu sözcükler, isimleri sayıca belirtmişler, ama onların ne kadar olduğunu belirtmemişlerdir.

4. SORU SIFATI

İsimlerin niteliğini,herhangi bir özelliğini soru yolu ile bildiren sıfatlardır.

"Nasıl şiirleri beğenirsiniz?"

"Kaçar gün kaldın şehirlerde?

"Kaç soru çözmeli günde?"

"Hangi konuyu işleyeceğiz?"

* .sıfat olan sözcüğün ünlüye kadarki ilk hecesi alınır, daha sonra "m,p,r,s" harflerinden uygun olanı getirilir. En son da sıfat olan sözcük tekrar yazılır.

Te-r-temiz => tertemiz

"Çocuklar bembeyaz elbiseler giymişlerdi."

"Dümdüz yolda ilerliyorduk."

"Şöyle yemyeşil çimenlerin üzerine uzansam!"

cümlelerinde altı çizili sözcükler pekiştirme sıfatlarıdır.

* Sıfat olan sözcüğün tekrar edilmesi ile yapılır.

Örneğin "çeşit" sözcüğünü düşünürsek,bu sözcüğün tekrra ederek bir ismi nitelediği durumlar pekiştirme sıfatıdır.

"Çeşit çeşit meyveler vardı masada."

"Bahçede uzun uzun ağaçlar vardı."

"Derin derin ırmaklar aşarak geldik."

cümlelerinde altı çizili sözcükler pekiştirme sıfatıdır.

1. Şahıs (Kişi) Zamirleri

Sadece insan isimlerinin yerini tutan zamirlerdir. Sözü söyleyenle diğerlerini ayırmada kullanılır. Üç tekil, üç de çoğul olmak üzere altı şahıs zamiri vardır. Bunlara kişi adılı da denir.

Bu zamirler; “ben, sen, o, biz, siz, onlar” dır.

“Size ben yardım ederim.”
"O, sana mektup göndermiş.”

Şahıs zamirlerinin yerine kullanılabilen, ama esas olarak şahıs zamirleriyle birlikte kullanılarak cümledeki anlamı pekiştiren “kendi” zamiri vardır. Bu zamire “dönüşlülük” zamiri de denir.

Dönüşlülük zamirlerinin asıl görevi anlamı pekiştirmektir.

“Bu kitabı ben yazdım.”
“Bu kitabı ben kendim yazdım.”

İki cümle arasındaki anlam derecesi açıkça görülmektedir.


2. İşaret (Gösterme) Zamirleri

İsimleri, yerini işaret yoluyla, göstererek tutan zamirlerdir.

Gösterme adılları tekil ve çoğul olarak kullanılabilir. Asıl işaret zamirleri “bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar” dır.

"Bu bana dedemden kaldı.”
"O dün kapıya bırakılmış.”
"Şunlar neden masanın üzerinde duruyor?”
"Şu senin değil mi?”
"Bunlar en sevdiğim kitaplarımdır.”

İşaret zamirleri varlıkların mesafesini belirtmek için kullanılır.

Yakında olan için : bu
Biraz uzakta olan için : şu
En uzakta olan için : o

işaret zamirleri kullanılır.

“O ve onlar” zamirleri hem işaret hem de şahıs zamiri olarak kullanılabilir.Bu zamirler insan isimlerinin yerine kullanılırsa şahıs, insan dışındaki nesnelerin yerine kullanılırsa işaret zamiridir.

"O, tatilde dayısının yanına gidecek.”
"Onlar, sınıfın en çalışkan öğrencileridir.”
cümlelerindeki altı çizili zamirler insanların yerine kullanıldığından şahıs zamiri,

"O, okula giderken cebinden düşmüş.”
"Onlar, bayatladığı için çöpe atılacak.”

cümlelerindeki altı çizili zamirler, insan dışındaki nesneleri karşıladığı için işaret zamiridir.


3. Belgisiz Zamirler

İsimlerin yerini belli belirsiz, kesin olmayacak şekilde tutan zamirlerdir. Hangi varlığın yerini tuttukları açıkça belli değildir. Bunlara belirsizlik adılı da denir.

Başlıca belgisiz zamirler şunlardır:
“Bazısı, kimi, çoğu, hepsi, birkaçı, birçoğu, tümü, tamamı, herkes, hiçbiri, biri, falan, şey ...”

"Biri bizi gözetliyor.”
"Herkes bu kitabı okusun.”
"Öğrencilerin çoğu Türkçeyi sever.”
"Kimler ödevini yapmamış?”


4. Soru Zamirleri

İsimlerin yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Esas soru zamirleri “kim” ve “ne” dir.Bunun yanında soru bildiren diğer sözcükler de soru zamiri olarak kullanılabilir.

“Annem sana ne dedi?”
“Bu çocuk da kim ?"
“Bu saate kadar nerede kaldın.”
“Şimdi nereye gidiyoruz?”
“Soruların kaçını çözmüş?”
“Bu işi kime danışalım?”
“Hanginiz bu soruyu çözecek.”

Soru zamiri olarak kullanılabilecek diğer sözcükler şunladır:

“Nere, nereye, nerede, nereden, kime, kimde, kimden, kimi, kaçı, kaçımız, hanginiz ...”

1. İyelik Zamirleri

İsimlere getirilerek, onların ait olduğu kişiyi bildiren zamirlerdir.

1. tekil - m________1. çoğul - miz
2. tekil - n_____-___2. çoğul - niz
3. tekil - ı_________3. çoğul - ları

“Okulumuz ana yolun kenarındadır.”

“Annesi güzellik salonu açmış.”

Kısacası, isim tamlamalarının tamlananlarında bulunan eklere iyelik zamiri denmektedir. İyelik ekleri aynı zamanda iyelik zamiridir.


2. İlgi Zamirleri

Cümlede daha önce geçmiş bir ismin ya da isim tamlamalarında tamlananın yerini tutan ek hâlindeki “-ki” zamiridir. Bu zamir kendinden önceki kelimeye bitişik yazılır.

“Bizim arabamız sizinkinden eski.”

“Bahçedekiler içeri girsin.”

“Üzerindeki sana çok yakışmış.”

cümlesindeki altı çizili sözcüklerdeki “-ki” eki ilgi zamiridir

a) Geçişli fiiller: Nesne alan fiillere geçişli fiil denir. Türkçe'de kılış bildiren fiiller genellikle geçişlidir: açmak, bağlamak, atmak, çözmek... gibi. Geçişli fiillere neyi, kimi soruları sorulduğunda cevap alınır. Geçişli fiillerin yüklem olduğu cümlelerde, söylenmek istenmezse, nesne bulunmayabilir.

b) Geçişsiz fiiller: Nesne almayan fiillere geçişsiz fiil denir. Geçişsiz fiillere neyi, kimi soruları sorulduğunda cevap alınmaz. Türkçe'de oluş bildiren fiiller genellikle geçişsizdir: uyumak, ölmek, düşmek, susmak... gibi. Geçişsiz fiillerin yüklem olduğu cümlelerde nesne bulunmaz.

Geçişsiz fiiller ek yardımıyla geçişli hale getirilebilir. Böyle fiillere oldurgan fiil denir. Örnek: üşümek/üşü-t-mek, uyumak/uyu-t-mak, yatmak/yat-ır-mak, susmak/sus-tur-mak...

Geçişli fiillerin geçişlilik dereceleri ek yardımıyla artırılabilir: Bu tür fiiller ettirgen adını alır. Bu fiiller öznesine göre de ettirgen olarak isimlendirilir. al-dır-t-tır-mak, bul-dur-t-tur-mak, yaz-dır-t-tır-mak...

Dilimizde bazı anlamlarıyla çeşitli, bazı anlamlarıyla geçişsiz olan fiiller de vardır:

Bugün de geçti: Geçmek, geçişsizdir.
Irmağı yüzerek geçti: Geçmek, geçişlidir.
Bu yıl ekinler iyi sürdü: Sürmek (büyümek), geçişsizdir.
Bu yıl tarlasını iyi sürdü: Sürmek, geçişlidir.
Turfanda patates çıktı: Çıkmak, geçişsizdir.
Bu yokuşu yorulmadan çıktı: Çıkmak geçişlidir.

Uyarılar:
• Bir cümlede fiil geçişli olduğu halde nesne kullanılmamış olabilir. Bu durumda fiilin çatısı değişmez.
• Bazı fiiller cümledeki kullanımına göre geçişli ya da geçişsiz olabilir.

a) Etken fiiller: Çatı eki almamış, gerçek öznesi belli olan fiillere etken fiil denir. Etken fiillerin öznesi yapıcı olduğundan fiil doğrudan doğruya öznenin yaptığı işi anlatır.
"O derslerine zamanında çalışır." cümlesinde "çalışır" fiili etkendir; çünkü çalışma eylemini yapan o'dur, yani bellidir. "Bu kitapları senin için aldım." cümlesinin yüklemi aldım etkendir. Öznesi gizli özne olmasına rağmen ben olduğu anlaşılmaktadır. "O filmi mutlaka görmelisin." cümlesinin de yüklemi görmelisin fiilinin gerçek öznesi gizli özne olan sen'dir ve etkendir.

b) Edilgen fiiller: -l ve -n edilgenlik etkenlerinden birini alan ve gerçek öznesi belli olmayan, sözde öznesi bulunan fiillere edilgen fiil denir. Edilgen çatılı fiillerde özne eylemi yapan ya da bir oluş, bir durum içinde bulunan varlık değil, yüklemin bildirdiği eylemden etkilenen varlıktır. O halde edilgenlik eki almış fiillerin sözde öznesinin bulunması için geçişli olması gerekir: "Ahmet bu yeni kitabı almış." cümlesinin yüklemi geçişli olan almaktır. Bu fiilin edilgeni al-ı-n-mak yüklem olduğu zaman cümle "Bu yeni kitap alınmış." olur. Yani geçişli yüklem (fiil), edilgenlik eki aldığı zaman, cümlenin öznesi düşer, nesne de hal (durum) ekini atarak özne yerine geçer ki, bu özne sözde öznedir.

"Mustafa tatilde Devlet Ana'yı okumuş." Okumuş yükleminin edilgeni oku-n-muş'tur. Yüklem okunmuş olunca cümle "Tatilde Devlet Ana okunmuş." olur.

Geçişsiz fiillerin edilgenlik eki almış şekilleri yüklem olduklarında, cümlede özne yerine geçecek (sözde özne olacak) nesne bulunmadığından öznesiz bir cümle kurulur:

"Mustafa dün Çamlıca'ya gezmeye gitti." cümlesinin yüklemi olan "gitti"nin edilgeni "gidildi"dir. Gidildi yüklem olunca, cümle, "Dün Çamlıca'ya gezmeye gidildi." olur.
Bu cümlede ise sözde özne yoktur. Yani cümle öznesizdir: O halde geçişsiz edilgen çatılı fiillerin yüklem olduğu cümlelerde özne yoktur.

a) Görülen geçmiş zaman kipi: Fiil kök ya da gövdelerine -di (-dı, -du, -dü) eki getirilerek yapılır: gel-di, al-dı, bul-du, gör-dü... Bu kip, geçmişte gerçekleşmiş; fakat örülen, bilinen bir eylemi anlatmak için kullanılır.

b) öğrenilen geçmiş zaman kipi: Fiil kök ya da gövdelerine -miş (-mış, -muş, -müş) eki getirilerek yapılır: bil-miş, al-mış, dur-muş, gör-müş... Bu kip geçmişte gerçekleşmiş; ancak kişinin bunu bizzat görmediğini, başkasından duyduğunu ya da öğrendiğini ifade etmek için kullanılır. -miş eki, eklendiği kelimelere türlü anlamlar katabilir: Elim kanamış (farkında olmama). Biz senin gibileri çok dinlemişiz (övünme) gibi.

c) Şimdiki zaman kipi: Fiilin bildirdiği işin, oluşun ve hareketin içinde bulunan zamanda başladığını, olduğunu ya da sürdürüldüğünü bildirir. Şimdiki zaman kipi -yor ekiyle yapılır: al-ı-yor, gör-ü-yor, bil-i-yor, tut-u-yor...

d) Gelecek zaman kipi: Fiilin bildirdiği işin, oluşun, hareketin, içinde bulunulan zamandan sonra olacağını, yapılacağını bildirir. Bu kip -ecek, -acak ekiyle oluşturulur: gel-ecek, al-acak, bil-ecek, sor-acak...

e) Geniş zaman kipi: Fiilin bildirdiği işin, oluşun ve hareketin eniş bir zaman içinde yapıldığını, yapılacağını bildirir. Geniş zaman kipi fiil kök ya da gövdesine -r, (e)r, (i)r, eklerinden biri getirilerek yapılır: gel-ir, bil-ir, al-ır, sor-ar, gör-ür, oku-r...

a) Dilek-şart (koşul) kipi: Dilek anlamı taşıyan bu kip fiilin kök ya da gövdesine -se, -sa eki getirilerek yapılır: gel-se, al-sa, bil-se, anla-sa...

b) İstek kipi: Fiilin bildirdiği işe, oluşa, harekete istek anlamı katan bu kip -e, -a ekiyle yapılır: gel-e, al-a, bul-a, sor-a...

c) Gereklilik kipi: Fiilin bildirdiği için, oluşun, hareketin olması, yapılması gerektiğini bildiren bu kip -meli (-malı) ekiyle kurulur: gel-meli, al-malı, sor-malı, bil-meli...

d) Emir (buyurma) kipi: Fiilin bildirdiği işin, oluşun hareketin gerçekleşmesi için kullanılır. Emir kipinin I. tekil ve I. çoğul kişileri yoktur. II. tekil kişisi eksizdir. II. çoğul kişi in, -iniz ekiyle yapılır: gel-in (gel-iniz), al-ın (al-ınız)... gibi. III. tekil kişisi ise -sin (-sın, -sun, -sün) ekiyle yapılır: bil-sinler, al-sınlar, dur-sunlar, gör-sünler... gibi.

Emir kipinin dilek anlamında kullanıldığı da olur:
Allah yardımcıları olsun.
Allah'ım milletimizi koru.
Siz de insanlara acıyın.

a) Görülen geçmiş zaman, (-di): gel-di-m
b) Öğrenilen geçmiş zaman, (-miş): gel-miş-i-m
c) Şimdiki zaman, (-yor): gel-i-yor-u-m
d) Gelecek zaman, (-ecek): gel-ece(k)-i-m
e) Geniş zaman, (i/e)r: gel-ir-i-m

a) Hikâye birleşik zamanı, (-di): gel-di-y-di-m
b) Rivayet birleşik zamanı, (-miş): gel-iyor-muş-u-m
c) Şart birleşik zamanı, (-se, -sa): gel-miş-se-m

1. “İLE” - “VE” BAĞLAÇLARI

Aynı görevdeki sözcükleri birbirine bağlar.

"Çiçekçiden karanfil ve gül aldım."

"Evin ve bahçenin kapısı açıktı."

"Cehennemle cenneti bu dünyada yaşadık."

"Evle okul arasında mekik dokuyor."


UYARI : Biri bağlaç diğeri edat olan iki çeşit “ile” vardır.Bir cümlede “ile”nin yerine “ve”yi getirebiliyorsak bağlaç, getiremiyorsak edattır.

Örn: "“Bazen yandık bazen menekşelerle söyleştik.(Edat)


2. “DE” BAĞLACI

* Eşitlik, gibilik anlamı katar.

"O filmi ben de seyrettim."
"Bence Aslı da bu işten anlamıyor"

* Abartma anlamı katar.

"Çocuğun okuduğu şiir de şiirdi hani."
"Aldıkları araba da araba yani."

* Küçümseme anlamı katar.

"Sen sınavı kazanacaksın da ben göreceğim."
"Sanki bu işten anlıyorsun da konuşuyorsun."
"Büyüyecek de adam olacak da bize bakacak."

* Sitem anlamı katar.

"Okula kadar geldin de bir selam vermedin."
"İzmir’e kadar geldin de yanıma uğramadın."

* Şaşma,inat,sebep, korkutma anlamı katar.

"Kardeşin de mi bizimle gelecek?(Şaşma)"
"Ufaklık, kalemi vermem de vermem,diyor.(İnat)"
"Ailesiyle kavga etti de evi terk etti.(Sebep)"
"Dışarı çık da göreyim."

* Ama, fakat anlamında kullanılır.

"Pansiyona kaydını yaptı da yerleşmedi."
"Bize gelmiş de fazla kalmamış.”

UYARI: Türkçede biri bağlaç diğeri hal eki olan iki çeşit “de” vardır. “De”yi cümleden çıkardığımızda cümlenin yapısı bozulursa ektir bitişik yazılır, bozulmazsa bağlaçtır ayrı yazılır.

Örnek: "Bakkalda sebze de satılıyormuş."
"Ayşe de okulda kalmış."
(altı çizili "de" bağlaçtır.)


3. “AMA” , “FAKAT” BAĞLACI

* Karşıt anlamlı iki cümleyi birbirine bağlar.

"Sınava çok iyi hazırlandı ama üniversiteyi kazanamadı."
"Her sabah spor yapıyor ama zayıflayamıyordu."

* Koşul, pekiştirme anlamı katar.

"Dışarı çıkabilirsin ama eve erken döneceksin."
"Seninle sinemaya gelirim ama işim olmazsa."
"Bu kitabı sana alacağım ama okuyacaksın."
"Dışarıda soğuk ama çok soğuk bir hava var."
"Büyük ama çok büyük bir bahçesi vardı."


4. “ANCAK” ,“YALNIZ” BAĞLACI

* Ama, fakat anlamında kullanılıyorsa bağlaç,
* Bir tek,sadece anlamında kullanılıyorsa edat,
* Önündeki ismi niteliyorsa sıfat,
* Fiili niteliyorsa zarftır.

"Geziye yalnız bizim sınıf katıldı." (edat)
"Bu adam evde yalnız yaşıyor." (zarf)
"Yalnız insanlar hayata karamsar bakarlar." (sıfat)
"Onunla konuşurum yalnız fikrim yine de değişmez." (bağlaç)
"Bu işin üstesinden ancak sen gelirsin." (edat)
"Yoğun trafikte işe ancak yetişebildim." (zarf)
"Bütün gün evde yalnızdım." (adaşmış sıfat)
"Filmi seyredebilirsin ancak yarın erken kalkmalısın." (bağlaç.)


5. “Kİ” BAĞLACI

* Özneyi pekiştirir

"Ben ki yedi iklimin padişahıyım."
"Sen ki Fransa eyaletinin valisisin."

* Neden-sonuç vardır.

"Günü kötü geçmiş ki çok kızgın görünüyor."
"Sana değer veriyorum ki seninle konuşuyorum."

* Kuşku, yakınma, şaşma, amaç-sonuç, tahmin ...

"Beni tanımıyorsun ki…" (Yakınma)
"Kafamı bir kaldırdım ki onu karşımda gördüm." (Şaşma,)
"Arabayı o çizmiş olabilir mi ki? (Kuşku)
"Sana iş buldum ki kimseye muhtaç olmayasın." (A-S)
"Geç saatlere kadar çalışmış olmalı ki sabah uyanamamış." (tahmin)


6. “HEM…HEM” BAĞLACI

Karşılaştırılan iki unsurun hepsi anlamını vermektedir.Eş görevli sözcükleri bağlar.

"Hem arabayı hem evi üzerine alacakmış."
"Hem ucuz hem kaliteli ayakkabı satıyor."
"Hem çalışıyor hem üniversite okuyor."


7. "NE…NE" BAĞLACI

Cümleyi anlamca olumsuz yapar.Karşılaştırılan iki unsurun hiçbiri anlamını verir.

"Sallanmaz o kalkışta ne bir mendil ne bir kol."
"Adam kızını ne arıyor ne soruyor."
"Ne kızı veriyor ne dünürü küstürüyor."
"Bu konu ne seni ne beni ilgilendirir."

NOT: İki karşıt sıfatı birbirine bağlarsa “ikisinin arası, ortası” anlamı verir.
Örnek: "Kız ne zayıf ne şişman biriydi."
"Konuşan adam ne uzun ne kısaydı."


8. "YA…YA" BAĞLACI

Karşılaştırılan unsurlardan birini ifade etmek için kullanılır.

"Ya bu deveyi güdeceksin ya bu diyardan gideceksin."
"Aynayı ya Ayşe ya Özlem kırmıştır. "
"Ya salonun ya mutfağın penceresi kırıldı."
"Takıma ya beni ya onu alacaksın."


9. DİĞER BAĞLAÇLAR

"Ogün okula gelemedim çünkü çok hastaydım. "
"Bu maçı kazanacağız hatta şampiyon olacağız."
"Mademki söz verdin, sözünü tutacaksın."
"Bu mağazada elbiseler çok güzel üstelik çok ucuz."
"Sanki dağları sen yarattın."
"Meğer bütün evi o dağıtmış."
"Eğer kardeşine uğrarsan selamımı söyle."
"Çok geç kaldılar; yoksa kaza yaptılar."
"Ders çalışmıyor; üstelik yaramazlık yapıyor."
"Önce bunlardan yani çok iyi bildiğiniz sorulardan başlayın."
"Bizde yahut sizde çalışabiliriz."
"İster yazarsın ister yazmazsın."