www.cakal.net Forumları YabadabaDuuuee - Bilimde Keşif, Kaşiften Önce Gelir’

Rakamların hüküm sürdüğü soyut dünyada yaşayan ‘deli dahi efsanesi’, bilim çevrelerinin en klasik öyküsüdür. Rus matematikçi Perelman da, tarihi gelenekte yerini aldı. Ancak Perelman gibiler teoremlerin kimin bulduğunun önemli olmadığını düşünüyor.

Nobel ödüllü şizofren matematikçi John Forbes Nash, Antik Yunan’da bir geometri tarikatının ‘guru’su olan Pisagor, kuma kazımakta olduğu denkleme dalıp Romalı bir asker tarafından öldürülen Arşimet. 17’inci yüzyılda Pascal ve Newton, 20. yüzyılda Gödel ve tabii Albert Einstein. Bu bilim insanlarının her biri, diğer insanların anlamasının pek de mümkün olmadığı doğruları aramak için normal bir hayattan vazgeçmiş, münzevî insan olarak betimlenen matematikçi portesini güçlendirdi.

Oscar Ödülü’nü geri çeviren Marlon Brando veya Nobel Ödülü’nü reddeden Jean Paul Sartre’ın aksine Dr.Perelman, siyasî bir duruş sergilemeye çalışmıyor. Perelman, doğanın sırlarını araştırırken kâşifin, keşiften daha önemli olduğunu fikrini reddediyor.

BASINDAN KAÇTIKÇA İLGİNÇLEŞTİ
Perelman, İngiliz The Telegraph gazetesine yaptığı açıklamada, “Söyleyeceklerimin halkın ilgisini çekeceğini sanmıyorum” dediği anda kendini daha ilgi çekici bir hale getirdi. “Kendi kendini yüceltmenin sık rastlanan bir olay olduğunu biliyorum ve eğer insanlar böyle yapmak istiyorlarsa onlara başarılar dilerim, ama ben bunu olumlu bulmuyorum” demişti, ancak kimileri Perelman’ın böyle açıklamalarda daha da esrarengiz bir hal aldığını düşünüyor.

DAHİLER DEĞİL, TEORİLER YAŞAR
Matematik, kendi kendini düzelten büyük bir metin üzerinde çalışan binlerce görünmez yazarın eseri. Ancak edebiyat, sanat, bilim, teoloji ve felsefe gibi her alanda egolar işin içine giriyor ve kimi şahsiyetler diğerlerinin önüne geçiyor. Newton ve Leibniz, diferensiyeli keşfetmiş olmanın heyecanını yaşamak yerine, ilk önce kimin keşfettiği konusunda kavga etmişti.

POPÜLER KÜLTÜR İÇİN FİLM KONUSU
Modern zamanda giderek karmaşıklaşan ve zorlaşan bilimle birlikte, eskisi gibi dev keşifler yapanların sayısı azalıyor. Belki de her gün yeni bir keşif yapıldıkça eskiye nazaran değeri düşüyor. Artık tek bir kaşifin öne çıktığı, bir bilim insanının bir formülle yeni bir paradigma yaratabildiği dünyayı aştık. Ancak ünlülere düşkün popüler kültürümüz, kahramanlar yaratmak istiyor. Dr. Perelman’ın öyküsü şimdiden hazırloh bir film senaryosu gibi: İşsiz ve annesiyle beraber yaşayan St.Petersburg’lu bir Yahudi, zor bir matematik formülünü çözer ve ortadan kaybolur. O ödülünü reddederken medya peşine düşer.

Perelman’a kalsa, önemli olan, fikrin içinde oluştuğu beyin değil, fikrin ta kendisi. Kendisi, Poincare Önermisi’ni çözer çözmez 2002’de hırsızlık korkusu duymaksızın internette yayınlamıştı. Telif ücreti veya başka bir maddi karşılık beklemeden...

BÜYÜK KİTAP VE MATEMATİK
Bir pipet ve bir çay fincanının aynı topolojik soyutlamanın içinde kaybolabileceği ve bir milyon doların hiçbir şeyi satın alamayacağı kadar yüce bir dünyada dolaşmakta özgürken, kimin ödüllere ihtiyacı olur ki? 1996’daki ölümüne kadar, Macar matematikçi Paul Erdös, elinde tek bir bavulla bir arkadaşının evinden diğerine geçerek, ‘Büyük Kitap’taki (tüm matematiğin önceden yazılı olduğunu düşündüğü ideal bir metinden) teoremleri araştırmaktan yeterince memnundu.

Aşağıda, bizim somut maddi dünyamızdaysa, işler biraz daha karışık. Bir anda kavranabilecek doğruların sayısı her geçen dakika daha da azalıyor. Eğer Poincaré Önermesi bu kategoriye girseydi, çok önceden, muhtemelen Henri Poincaré tarafından kanıtlanırdı.

‘KİTABI OKUYUN, YANITLAR ORADA’
Dr. Perelman’ın, sayfalar tutan kanıtının ne anlama geldiğini anlamak meslekdaşlarının neredeyse dört yılını aldı. Övgüleri bölüştürmeye çalışanlar da, entellektüel kanıtları bulmakta bu kadar zorlanabilirler: Kim neyi kimden aldı? Dr. Perelman’ın makaleleri sayılarla olduğu kadar isimlerle de dolu. ‘Hamilton-Tian Varsayımı’, ‘Kähler Manifoldları’, ‘Bishop-Gromov Göreceli Hacim Karşılaştırması Teoremi’ vb. - her biri ‘Büyük Kitap’ta yerini aldı.

Matematik alanındaki politikaları onaylamadığını söyleyen Dr.Perelman, hiçbir matematikçinin hizbir teoremi kişisel olarak üstlenemeyeceğini düşünüyor. O da ‘Büyük Kitap’a inanıyor olsa gerek. Perelman, The Telegraph’a şunları söylemişti: “Benim problemi nasıl çözdüğümle ilgilenenler varsa, hepsi orada - gidip okuyabilirler. Bütün hesaplarımı yayımladım. Benim halka sunabileceğim bu kadar.” Bu açıklama New Hampshire’daki sığınağında saklanırken sinir bozucu bir muhabiri başından savmaya çalışan J.D.Salinger’ın açıklamasını andırıyor: ‘Kitabı tekrar okuyun. Bütün cevaplar orada var.”

Not: New York Times’ta yayımlanan George Johnson imzalı yazıyı çeviren ve derleyen Neveser Köker.