Rekorları Belgeleyen Âbideler: Menzil Taşları
Uzun mesafe atışlarında rüzgar istikametine göre (Yıldız, Lodos, Gündoğusu) atış yerleri vardı. Yarışacak kemankeş, ayak taşı denilen yere abdest alarak gelir ve orada bulunan diğer kemankeşlerin, hep bir ağızdan, kendilerine has bir söyleyişleriyle: "Ne hava vü ne keman-ü kemankeş Ancak erdiren menziline nidayı ya Hak!" diye seslenmelerinin ardından okunu atardı. Bir atıcının atmaya muvaffak olduğu en uzun mesafe bir rekor teşkil eder ve okun düştüğü yere atıcının adı ve tarihini belirten ve adına "menzil taşı" denilen mermerden âbidevî bir sütun dikilirdi
Rekor kırmış atıcıların adlarını ebedîleştirmek için dikilen bu taşlar, genellikle klasik, lâle, barok ve ampir üslûplarında olur ve üzerleri de klasik mensur yazılarla işlenerek atıcıların başarıları tescil edilirdi. Rekoru kıran kemankeş, âbidenin altına para serper ve büyük bir ziyafet tertip ederek tekke şeyhi ve yardımcılarına hediyeler verirdi. İleriki tarihlerde başka bir kemankeş o menzil taşından daha öteye okunu düşürebildiği takdirde o da taş dikme hakkını kazanırdı. Böylece ikinci, üçüncü.. taşlar sıra ile birbirini takip ederdi. İlk dikilen taşa, o menzilin "ana taşı" denilirdi.
Bu menzil yarışmalarındaki bazı rekorlar asırlarca kırılamamış ve bazı menzillerin geçilebilmesi kâbil olmamıştır. Devrin ünlü kemankeşleri ve attıkları mesafelere gelince;
Kazzaz Ahmet 1037 gez'e,
Sinan Subaşı 1109 gez'e,
Kaptan Sinan 1232 gez'e ve
Tozkoparan İskender 1281,5 gez'e (845.79 cm) ulaşmıştır ki okçulukta erişilen en büyük rekordur.
Tozkoparan bu rekora ulaşınca "cihan pehlivanı" ünvanını almış ve adına taş dikilerek üzerine: "Sahib-ül menzil-i fi'l-meydan Ellezi ismuhü Tozkoparan" diye beyit dizilmiştir.
Ayrıca Osmanlı hükümdarlarından Bağdat Fatihi Dördüncü Murat, Üçüncü Selim ve İkinci Mahmut da İstanbul Ok Meydanı'nda menzil taşı sahibidirler. Birkaç menzil taşı bulunan İkinci Mahmud'un hicrî 1251 (m. 1835) tarihli taşının altında Yesarîzâde Mustafa İzzet Efendi imzalı şu beyit vardır:
"Kuvvet-ü şevkle alup kemanın kabzaya
Attı tirin bin ikiyüz yirmibir gez padişah"
|