Osmanlı Devletinde Yenilik Hareketleri

[KoJiRo]

Osmanlı Devletinde Yenilik Hareketleri

Karlofça (1699), Pasarofça (1718) ve Küçük Kaynarca (1774) Antlaşmalarını doğuran yenilgiler, Osmanlı Devlet adamlarına kendi ülkelerinin her alanda Batıdan geri kaldığını ve yeniden onların düzeyine erişmenin, hatta geçmenin ancak ıslahat hareketleriyle gerçekleştirilebileceğini gösteriyordu. 18. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nde Avrupa Devletleri tarzında reformlar yapılmak istenmesinin sebebi budur. Ne var ki, devletin üst seviyedeki yöneticilerin çoğu kendi kişisel çıkarları sebebiyle köklü bir toplumsal yapı değişikliğini benimsemiyor, ancak eski üretim ve egemenlik sisteminin korunması şartıyla başta asker" alanda olmak üzere bazı kurumlarda ıslahat yapılmasını uygun görüyorlardı. Bu sebeple Avrupa'ya geçici elçiler gönderildi. Bu amaçla Yirmisekiz Mehmed Çelebi ve oğlu Sait Efendi 1721'de Paris'e gitmiş ve görevi sırasında matbaa ile ilgilenmişlerdir. Paris dönüşünde Sadrazam Damat İbrahim Paşa'nın desteğini de alan Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika 1726 yılında verilen bir fermanla matbaanın kurulması müsaadesini aldılar.
Bu eğilime uygun olarak Osmanlı Devleti'nde ıslahat hareketleri askerî alanda yoğunlaştı. Avrupa tarzında Humbaracı kıtalarını oluşturmak ve mevcutlarını ıslah etmek için Eylül 1731'de Sadrazam Topal Osman Paşa tarafından Fransız asıllı Comte de Boneval (Humbaracı Ahmet Paşa) görevlendirildi. 1734'de Üsküdar'da yeni bir öğretim merkezi Hendesehane açıldı. Ancak bu okul ve Bonneval'ın evlatlık edindiği Süleyman'ın komutasında teşkil edilen mühendisler kıtası uzun süreli olmadı. Yeniçeriler tabiatıyla bu tür yeni moda fikirlerin hepsine şiddetle karşıydı. Görünüşte tasarıyı onlardan gizli tutma çabasına rağmen, okulun yerini keşfedip kapatılmasını sağladılar. Böylece Osmanlı ordusu 1769'a kadar teknik öğretim kurumlarından mahrum kaldı.
1773'de denizcilik için yeni bir matematik okulunun açılışıyla daha ciddi bir çaba başladı. Bu okulun başına önce Macar asıllı Fransız Kontu Baron de Tott getirildi. Baron de Tott hatıralarında bu okulun öğrencileri arasında beyaz sakallı kaptanların ve altmış yaşını geçmiş olanların bulunduğundan bahseder. Bununla birlikte bu okul, zamanına göre eğitilmiş bir subay sınıfı çekirdeği meydana getirdi ve daha sonra açılacak okullara örneklik etti.