Genetik Hastaliklar.

[ege10]

GENETIK HASTALIKLAR

Tek Gen Hastalıkları:

Tek bir gende meydana gelen bozukluk sonucu (mutasyon) ortaya çikan tedavisi hemen hemen imkansız kalıtsal hastalıklar grubudur. Günümüzde toplumda sık görülen Akdeniz Anemisi, hemofili gibi kan hastalıklarının; Kistik Fibrozis, fenilketonüri gibi metabolik hastalıkların; Duchenne Müsküler Distrofi gibi kas hastalıklarının; Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF), doğumsal işitme kaybı gibi spesifik hastalıkların taşiyıcı taramaları ve doğumöncesi tanıları yapılabilmektedir..


Kromozomal Hastalıklar:

Kromozomlardaki sayısal (Down Sendromu, Trizomi 18 ve Trizomi 13 ) ve yapısal (delesyonlar ya da duplikasyonlar) değişiklikler sonucu ortaya çikan genetik hastalıklardır. Genellikle sporadik olarak görülürler. Pek küçük bir bölümü ailevi özellik gösterir. Herhangi bir yapısal kromozom anomalisini dengeli olarak taşiyan kişinin çocuklarinda kromozomal düzensizliğe bağlı ağır sendromlar görülebilir. Bu ailelere genetik danışma verilmesi, uygun genetik analizlerin yapılması sağlıklı çocuk sahibi olabilmelerini sağlar.

Multifaktöryel Hastalıklar:

Bir çok küçük etkili genin çevreyle etkileşmeleri sonucu yaşamın herhangi bir döneminde ortaya çikan hastalıklardır. Bu gruptaki hastalıklar toplumda yaygın.olarak görülür. Bu hastalıklar arasında yarık damak ve dudak gibi doğuştan olan ya da diabet ve şizofreni gibi sonradan ortaya çikan hastalıklar yer alır.

Edinsel Somatik Genetik Hastalıklar:

Somatik hücrelerde yaşamın ileri dönemlerinde gerçekleşen mutasyonlar sonucu ortaya çikan ve kalıtsal olmayan hastalıklar yer alırlar. Bu hastalıkların en yaygın olanı kalıtsal olmayan kanserlerdir.



PRENATAL (DOĞUMÖNCESİ) TANI

Günümüzde genetik hastalıkları önlenmeye ve ailelere sağlıklı çocuklar kazandırmaya yönelik olarak yapılan çalismalarin en önemlisidir.

Prenatal tanının amacı tedavisi olanaksız genetik hastalıkları ve malformasyonları erken gebelik haftalarında saptamak ve ailenin tercihi dağrultusunda, gerekli yasal süre içinde gebeliğin sonlandırılmasına olanak sağlamaktır. Ayrıca herhangi bir genetik hastalık için risk taşiyan ve çocuk sahibi olmaktan kaçınan ailelere sağlıklı çocuk sahibi olma imkanı sağlanmaktadır.

İmplantasyon öncesi genetik tanı (PGD) Tüp bebek uygulaması öncesinde gebelik şansını arttırmak ve anneye sağlam embriyolar transfer etmek amacıyla embriyodan biyopsiyle alınan tek bir hücrede yapılan genetik tanıdır. FISH yöntemi ile en az 5 kromozoma ait sayısal anomaliler ve translokasyon analizi yapılır. PCR ve Dizi analizi yöntemi ile ailede mevcut bulunan tek gen hastalığı araştırılır. Ancak bu hastalıklar henüz sınırlı sayıdadır.

Genetik bir hastalık için prenatal tanı, tüm gebeliklerin %8' inde endikedir. Bazı olgularda gebelik öncesi dönemde endikasyon varken, bazı olgularda gebelik sırasında ortaya çikar
1. GEBELİK ÖNCESI DÖNEM:

İleri anne yaşi
Pozitif aile öyküsü, tek gen hastalığı taşiyıcılığı ve akraba evliliği
Dengeli kromozom anomalisi taşiyıcılığı
Tekrarlayan düşük öyküsü
Annede hastalık veya ilaç kullanımı
Etnik köken

2. GEBELİK SIRASINDA:

Anormal ultrason bulguları
Alfafetoprotein taraması ve biyokimyasal testlerde risk belirlenmesi
Annenin teratojenlere maruz kalması
Anksiyet
DOĞUMSONRASI (POSTNATAL) GENETİK ANALİZLER


Doğumsonrası (Postnatal) genetik analizler kimlere yapılır?

Çocukluk ve ergenlik döneminde
Doğumsal anomali varlığında
Fiziksel ve zihinsel gelişme geriliklerinde
Puberte gecikmesi ve cinsel organ anomalilerinde
Kan ve/veya deri biyopsisi örneginde kromozom analizi yapılır.

Evlilik ya da doğumöncesinde erişkinlerde :
Soy geçmişinde, anne, baba veya kardeşlerde tek gen veya kromozomal bir hastalık yada taşiyıcılık varlığında
Anomalili doğum öyüsü bulunduğunda
Tekrarlayan düşük hikayesi bulunduğunda
İnfertilite ve İn Vitro Fertilizasyon (tüp bebek) uygulaması öncesinde
Kan ve/veya deri biyopsisi örnegine kromozom analizi yapılır.

Gen düzeyinde DNA mutasyon taramaları
Klinik olarak tek gen hastalığından şüphelenildiğinde
Bir önceki çocukta tek gen hastalığı hikayesi bulunduğunda
Hastalık öyküsü bulunan ailelerdeki akraba evliliklerinde
uygulanır.

Kanser genetiği
Predispozisyon (yatkınlık) saptanması
Tanı
Tedavinin seçimi
Tedavinin etkisinin takibi
amacıyla tümor dokusu örneginde kromozom analizi, FISH ve gen analizleri uygulanır.




GENETİK ANALİZLER

Kromozom Analizi:

Hücrelerinde, hücre çekirdegi bulunan hemen her taze dokudan kromozom elde edilebilir. En kolay alınan örnek kan olduğundan postnatal analizlerde kan analizi tercih edilir. Her dokunun kendine özgü bir inkübasyon süresi vardır. Çalisma sonrası elde edilen metafaz
kromozomları özel tekniklerle boyanarak mikroskop ve analiz sistemi aracılığı ile değerlendirilir.


FISH ( Floresan İnsitu Hibridizasyon ):

Prob (ticari olarak üretilmis ve baz dizisi bilinen florokrom isaretli DNA parçaları ) ile hastaya ait DNA'nın kendi ortamında, kromozom yapısı bozulmadan hibridizasyonu temeline dayanan moleküler sitogenetik bir yöntemdir. FISH tekniğinin kolay uygulanabilirliği, duyarlılığı ve etkinliği bu yöntemin hem temel araştırma hem de diagnostik alanda tercih edilen bir yöntem haline gelmesine neden olmuştur.
FISH prenatal tanı amacıyla hızlı anöploidi tayininde, postnatal tanı amacıyla, duplikasyonlar, delesyonlar, translokasyonlar ve mikrodelesyon sendromlarının tanısında; kanser genetiğinde onkogenler, tümör supressor genler, translokasyon, insersiyon yada duplikasyon ve delesyonlarin tesbitinde kullanılır.

CGH ( Karşilaştırmalı Genomik Hibridizasyon ):

Dengesiz kromozomal materyalinin incelenmesine olanak sağlayan alternatif bir yaklaşimdır. Kontrol ve test DNA'larının metafaz üzerinde hibridize edilmesi prensibine dayanır. Üç megabaz ve üzerindeki büyüklüğe sahip DNA bölgelerindeki değişimler renk farklılığından yararlanılarak rahatça değerlendirilir.
CGH'in uygulama alanları arasinda kanser genetiği, prenatal tanı ve postnatal tanı (özellikle marker kromozom köken tayini ) sayılabilir.

Dizi analizi ( DNA Sequencing):

İnsan genetik yapısı, üzerinde 30 bin kadar gen bulunduran büyük bir DNA molekülünden oluşur. Genetik bilimindeki hızlı gelişme ve yeni teknolojiler DNA üzerindeki şifrenin tek bir harfindeki değişiklikleri bile ortaya koymamızı sağlayacak düzeye ulaşmıştır. DNA üzerinde yer alan ve özel bir şifre aracılığı ile kodlanan genlerimizdeki hataları ortaya koymanın birkaç farklı yöntemi bulunmaktadır.
Bu yöntemlerden en kesin sonucu sağlayan DNA dizilemesi (DNA Sequencing)'dir. Bu yöntemde insan hücrelerinden elde edilen DNA'nın araştırılacak hastalığa yönelik gen bölgesi PCR (Polimeraz Zincir Reaksiyonu) işlemiyle çogaltilir. Çogaltilan bu bölgeler florokrom maddelerle işaretli bazlarla tekrar bir PCR reaksiyonuna sokulur ( Multiplex Flourescent PCR ). Reaksiyon sonucunda ortaya çikan hedef bölgelerdeki baz dizisi şifresini oluşturan bazlar genetik analizör (DNA Sequencer) ile tek tek okunurak incelenen gende söz konusu hastalığa yol açabilecek değişimlerin (mutasyon) varlığı araştırılır. Bu yöntem tek gen hastalıklarının prenatal ve postnatal tanısında ve kanser genetiği alanlarında kullanılmaktadır. Adli tıp alanında (babalık testi gibi) en çok kullanılan teknikte budur.




SIK GÖRÜLEN GENETİK HASTALIKLAR

AİLEVİ AKDENİZ ATEŞI

Ailevi Akdeniz Ateşi ( FMF ), periton, sinovya ve/veya plevrayı tutarak ateşli serozal inflamasyon yapan, ataklarla seyreden otozomal resesif geçen bir hastalıktır. Hastalık Akdeniz etnik kökenine sahip Yahudiler, Araplar, Türkler ve Ermenilerde daha sık olarak görülür.

FMF geni ( MEFV ) 16 numaralı kromozomun kısa kolunda yer alır. 10 eksondan oluşur ve 781 aminoasitli bir protein sentezler. Genin klonlanmasıyla birlikte hastalıkla ilgili mutasyonlarda tanımlanmaya başlamıştır.

[Karizmatix]

cidden çok hoş bir konuya değinmişsin saol