Ira

[jockeя]

IRA’ nın Doğuşu

IRA, İrlanda’nın bütünüyle İngiltere himayesinde olduğu dönemde İrlanda yönetimindeki parlamento olan First Dail tarafından meşru kabul edilen İrlanda ordusu olarak doğdu. Bu ordunun kurucu liderliğini James Connoly yapıyordu. 1916 da İngiliz yönetimine karşı gerçekleştirilen ‘Paskalya Ayaklanması’ nda büyük rol oynadı. Bu tarihe kadar ingiltere’ ye karşı birçok başarısız ayaklanma gerçekleşmişti fakat bu ayaklanma devletin kaderini ciddi şekilde etkileyecekti.
Paskalya Ayaklanması

[jockeя]

Ayaklanmaya Doğru

İrlanda’ da yavaş yavaş doğmaya başlayan sınıf ayrımcılığı seneler geçtikçe büyümüştü. Bu dönemde devlet üzerinde sözü geçen sınıf burjuvazi sınıfıydı. Bu ortamın içinde ortaya çıkan James Connoly 1896’ da İrlanda Sosyalist Cumhuriyetçi Partisi’ nin kurulmasında etkin bir rol teşkil etti. Bu dönemde sınıflar dışında Protestanlar ve Katolikler olmak üzere mezhepler ayrılığı da göze çarpmaktaydı. James Connoly’ nin amacı bu ayrımlar arasında işçileri sosyalist görüş altında toplayıp bağımsız bir cumhuriyet kurmaktı. Daha sonra James Connoly gibi ortaya çıkan başka bir komünist olan James Larkin ile birlikte İrlanda Nakliyat ve Genel İşçi Sendikası (ITGWU)’ nı kurdular. Daha sonra başarıyla gerçekleştirilen küçük çapta etkinlikler gerçekleşti. Fakat bu başarının sonunu kendileri için iyi görmeyen burjuvazi sınıfı sendikaya karşı tepkide bulundu. Gerçekleşen olaylar sonucu James Larkin tutuklandı. Daha sonra James Connoly planlarını gerçekleştirebilmek için farklı yollar aramaya başaldı fakat bunlardada başarısız oldu.

İlerleyen yıllarda burjuvazinin baskıları artmaya ve diğer yandan da milliyetçiler kendilerini göstermeye başlamışlardı. Burjuva sınıfı Ulster Gönüllüler Gücü (UVF)’nü milliyetçiler de Ulusal Gönüllüler (NV)’ i kurmuşlar ve katolikler üzerinde küçük katliamlara başlamışlardı. Duruma el koymak isteyen James Connoly 1913 yılında İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA)’ nu kurdu. James Connoly hayalindeki cumhuriyet’ i bu ordu sayesinde hayata geçirmek istiyordu. Ulster Gönüllüler Gücü ve Ulusal Gönüllüler’ in artan baskıları üzerine yaklaşan paskalya gününden esinlenen isimle 24 Nisan’da ayaklanma başladı.

[jockeя]

Ayaklanma

Ayaklanma James Connoly’ nin planladığı gibi iyi gitmiyor, tam tersine İngilizlerin büyük ve vicdansız üstünlüğüyle geçiyordu. 24 Nisan ile 29 Nisan tarihleri arasında gerçekleşen ayalanma sonrası James Connoly yönetimindeki İrlandalılar kanlı bir şekilde bastırılmış ve sonrasında James Connoly ile birlikte toplam 15 lider idam edildi. 3 – 12 Mayıs 1916 tarihleri arasında gerçekleşen idamlar sonsuza dek İrlandalılar’ ın milliyetçilik hislerini etkileyecekti.

[jockeя]

I. Dünya Savaşı Sonrası ve 1918 Seçimleri

İngiletere’ de genel seçimler yaklaşıyor ve ülkelerin siyasal kaderleri değişmek üzere zaman ilerliyordu. İrlanda’ da başı çeken parti 1905 yılında Arthur Griffith tarafından kurulan Sinn Fein partisiydi. Paskalya Ayaklanması’ ndan kaçıp kurtulabilen liderler Sinn Fein’ e sığınmışlardı. Çünkü onlar gibi Sinn Fein’ in amacı da özgür bir İrlanda Cumhuriyeti kurmaktı. 1918’ in aralık ayında aypılan seçimde Sinn Fein, Westminster (İrlanda)’ a ayrılan 106 koltuğun 73’ üne sahip olmuş ve açık ara farkla kazanmıştı.

Geriye kalan koltukların Ulster(Kuzey İrlanda) dışında hepsini Katolik partiler kazanmıştı. Katolikler parlamentoda oluşturdukları bu çoğunluktan faydalanarak Dublin’ de ayrı bir meclis kurmak istediler. Kuzey İrlanda Protestanları azınlıkta kaldıkları için böyle birşeye cesaret edemedi ve İngiltere’ nin yanında yer aldı. 1919 yılında İngilizlerin yanında yer alan Protestanlar ile bağımsız bir İrlanda Cumhuriyeti için savaş veren Katolikler arasında çıkan anlaşmazlıklar sonucu Londra olay müdahale etti. İngilizler ‘İrlanda Hükümet Yasası’ adı altında, güneyde Dublin’ de ve kuzeyde Belfast’ ta olmak üzere iki meclis kurma kararı alır. Protestan Kuzey İrlandalılar zaten İngiliz yandaşı oldukları için kararı seve seve kabul ederler fakat katolikler karardan hiçte memnun değildir. Çünkü onlar bağımsız bir devlet isterler. İşte bu dönem İngilizler için zor bir dönemdir çünkü, bu tarihlerde bu gelişmeler dışında Rusya’ da bolşevik devrimi yaşanıyor, hem de Orta Doğu’ da sıcak saatler yaşanıyordu. 1919’ da İrlanda Gönüllüleri (Irisih Volunteers) adı altında ortaya çıkan grupla İngilizler çatışmaya girdi. Bu grubun başını çeken kişi Michael Collins idi.

[jockeя]

İrlanda Kurtuluş Savaşı

İrlanda Kurtuluş Savaşı tam olarak, 21 Ocak 1919’ da İrlanda Gönüllüleri üyi Dan Breen’ in iki polisi öldürmesi sonucu başlamış oldu. Bu olaydan sonra İrlandalılar İngilizlerin kamu mallarına salsırmaya başladı. Aynı zamanda İngiliz Hükümeti’ nin önde gelenlerini katletme çabası içindelerdi. Bunlardan ilki bir Yargıç olan John Milling idi. Buarada irlandalı liderler Eamon de Valera ve Michael Collins kendilerini göstermekteydiler. 1920 yılına doğru gidilirken İngilizlerin acımasız şiddeti ve katliamları kendini göstermeye başladı. IRA işte bu yıl içinde kendini göstermeye başladı. 150 karakolun yakılması, yerel Yargıç Lendrum’ un kaçırılması gibi olaylarda IRA boy gösterdi. Michael Collins’ in üstün zekası, organizasyon yeteneği ve dayanıklı iradesi ile kendisi ile bağlantı kuran herkesi etkilemekteydi. IRA’ nın destekçi gruplar olan Cumann na mBan (kadınlar grubu) ve Fianna Eireann (gençlik grubu) onun sayesinde hareketlilik kazanmıştı.

1921 yıına gelindiğinde çatışmalar aynı hızla devam etmekteydi. Şubat 1921’ de IRA üyesi Coffey kardeşlerin öldürülmesi sonrası Anti-Sinn Fein Topluluğu’ ndan iki kişi IRA tarafından öldürüldü. Daha sonra IRA birlikleri Dublin’ de bulunan The Custom House isimli hükümet binasını bastı. Bu İngilizlerin İrlandalılar üzerinde yeterli güce sahip olmadığını gösterdi. Fakat 5 IRA üyesinin öldürülmesi ve 80’den fazlasının yakalanıp göz altına alınması da IRA’ nın yeterli askeri ekipmana sahip olmadığını ve zaaflarının olduğunu ortaya koydu. Devam eden çatışmalarda Katoliklerin başarısızlıkları sonucu 11 Temmuz 1921’ de savaş sona erdi.

[jockeя]

İngiliz-İrlanda Anlaşması

Resmi adı İngiltere ve İrlanda arasındaki ortaklığın belgeleri ( Articles of association between Irelan and the British Empire) idi. Adından da anlaşılacağı gibi İngiliz Hükümeti ile İralanda Cumhuriyeti arasında yapıldı. Tam olarak 6 Aralık 1921’ de Londra’ da imzalanan anlaşmanın ülkeler adına katılımcıları şunlardı ; İngilizler adına Başbakan David Llyod George, Lord Birkenhead, Winston Churchill, Austen Chamberlain, Sir Gordon Hewart; İrlandalılar adına da Arthur Griffith, İrlanda Cumhuriyeti Maliye Bakanı ve İrlanda Cumhuriyetçi Kardeşliği’ nin Başkanı Michael Collins, Robert Barton, E.J. Duggan ve Charles Gavan Duffy.

[jockeя]

Anlaşmanın İçeriği

• İngiliz güçleri İrlanda’ dan çekilecekti,
• İrlanda; Kanada, Avusturalya, Yeni Zelanda gibi
kendi hükümetine sahip fakat İngiltere himayesinde
olan bi ülke olacaktı,
• İrlanda’ nın başına yönetici olarak bir İngiliz
Atanacatı,
• Serbest İrlanda Parlamentosu’ na üye olan her
kişi Bağlılık Yemini (Oath of Allegiance) etmek
zorundaydı. Andın ikinci bölümü Kral V. George
a ve onun varislerine bağlılıktır,
• Kuzey İrlanda anlaşmanın yürürlüğe girmesinden
Sonrasına kadar, Serbest İrlanda’ dan çekilme hakkına
Sahip olacaktı,
• Eğer Kuzey İrlanda geri çekilmeyi seçerse
Sınır Komisyonu Serbest İrlanda ile Kuzey İrlanda
arasındaki sınırı çizecekti,
• İngilizler, kendi güvenlikleri için, sınırlı sayıda
olmak üzere bikaç limanı kontrol etme hakkına sahip
olacaktı. Bu limanlar Kraliyet Donanması için
Anlaşma Limanları olarak ta bilinirler.
• Serbest İrlanda kendi sorumluluklarını yerine getirecekti.

Anlaşma sonrası bölünmeyi kabullenmeyen bir kısım Katolik direnişe başlar ve çatışmalar yeniden başlar. Bu sırada Sinn Fein’ de kendi içinde Provisional Sinn Fein ve Official Sinn Fein olmak üzere ikiye ayrıldı. Provisional Sinn Fein savaşa devam kararı aldı. Fakat bölünmeye karşı gelen İrlanda Cumhuriyrt Ordusu taraftarları, bölünmeyi kabul eden gruba teslim olmak zorunda kaldı. Kuzey ile sınırlar 1925’ te çizilmiştir.

[jockeя]

1926 - 1936 Yılları Arasında IRA

1926 - 1936 yılları arasında, IRA’ dan arta kalanların liderliğini Maurice Twomey yapmaktaydı. Bu dönemde IRA solcu görüşlerin etkisindeydi.
IRA bu dönemde birçok şeye karşı çıktı. Ödenen yıllık ücrete karşı Peadar O’Donnell’ ın 1928’ de Haraç-Karşıtı Birliği (Anti-Tribute League) ni kurması ile kampanya başlattı. Bu dönemde neredeyse bütün İrlanda Komünist Partisi üyeleri aynı zamanda IRA’ ya üyeydiler. Politik insiyatif George Gilmore, Peadar O’Donnell, Frank Ryan gibi sol görüşlü IRA üyelerinin elindeydi. Bölünmeye karşı savaşa devam kararı alan Provisional Sinn Fein üyeleri ve bir grup Katolik Gönüllüden meydana gelen IRA 1930’ larda bir yeraltı örgütü haline geldi. 1936 yılında IRA yeniden yasaklandı ve dönem lideri Maurice Twomey hapse atıldı.

[jockeя]

II. Dünya Savaşı Sırasında IRA

II. Dünya Savaşı’ na yaklaşılırken IRA’ nın liderliğini Seán Russell yapmaktaydı. Seán Russell II. Dünya Savaşı sırasında İngilizlere karşı hücum etmek için Almanya’ dan destek gelmesini umut ediyordu. Bu sebepten dolayı 1940 yılında Almanyay gitti. Fakat dönerken hasta oldu ve onu İrlanda’ ya geri getiren Alman U-boat’ın içinde öldü.
Bir Alman birliği olan Abwehr’ ın bir üyesi, Gunther Schuetz, İrlanda’ ya paraşütle giriş yaptı ve derhal tutuklandı. Fakat 28 Şubat 1942’ de kaçmayı başardı. IRA onu Almanya’ ya silah, cephane, patlayıvı, telsiz ekipmanı ve para karşılığında geri vermeyi planlıyordu. 20 Nisan’ da bir IRA lideri Almanya’ ya İngiltere ile savaş hakkındaki bilgileri verme kararı aldı. Fakat bilgileri götüren IRA elemanı Dublin-Belfast tren hattı üzerinde yoldayken tutuklandı. Bu Gunther Schuetz’ un da tutuklanmasına sebep oldu.
1942’ de IRA, Kuzey İrlanda üzerine silahlı bir birlik gönderdi. Bu birlik Almanya’ nın Kuzey İrlanda üzerine yapacağı havadan bombalı saldırıya da yardımcı olacaktı.
IRA, II. Dünya Savaşı sırasında sınırların hem kuzeyinde hem güneyinde etkili olmuştu. 1942 - 1944 yılları arasında IRA’ nın başında bulunan Charlie Kerins bir polis memurunun ölümünde sorumlu tutulmaya çalışılıp idam edilmiştir. Bu Kuzey İrlanda’ da gerçekleşen ilk idamdı.

[jockeя]

Sınır Kampanyası ( The Border Campaign )

1948’ de IRA’ nın başına Tony Magan geçti. 1950’ lere girildiğinde yeni bir isimle bir kampanya düzenlenmesi planlanıyordu.1956 yılında Sean Cronin’ in planı meydana geldi. Kampanyanın koda adı Operation Harvest olacaktı. Planın içeriği direkt olarak güvenlik sisteminin altyapısını bozmak üzere yapılacak saldırılar oluşturuluyordu.
Kampanya sırasında Ulster Kraliyet Polis Örgütü’ nden 7 kişi öldürüldü. Bu sırada IRA’ da bikaç üyesini kaybetmişti. 1950’ lerin sonlarında doğru kampanya tükenmeye başladı. 26 Şubat 1962’ de IRA yöneticilerinden Ruairi O Bradaigh’ nin basına resmi olarak yaptığı açıklamada; IRA’ nın saldırı kampanyasını kestiklerini, tüm silahları ve diğer materyalleri bıraktıklarını ve tüm gönüllü birliklerini geri çektiklerini açıkladı.