Kırım'da Nüfus ve Yerleşmeye Genel Bir Bakış (16 - 19. Yüzyıl )

[KoJiRo]

Coğrafi konum ve özellikleri


Karadeniz’in kuzeyinde 29° - 36° doğu meridyenleri ile 44° – 46° kuzey paralelleri arasında yer alan Kırım; kuzeyde Orkapı berzahı ile anakaraya bağlanan, doğudan Azak Denizi, güney ve batıdan ise Karadeniz ile çevrelenen bir yarımada (Şekil 1) olup tarih boyunca Karadeniz’in egemenliği ve sosyo-ekonomik yapısı bakımından önemini muhafaza etmiştir.

26 140 km² yüzölçümüne sahip olan Kırım yarımadası, kuzeyinde az eğimli bir ova bölümü ile güneyde oldukça dar bir şerit halinde uzayan dağlık alanlar ve kıyıdan oluşan iki ana coğrafi birime ayrılır.

Ova bölümü yarımadanın ¾’ünü kaplar ve oldukça düz, hafif dalgalı bir yüzeye sahiptir. Kaynaklarını güneydeki dağlık araziden alan akarsular, fazla derin olmayan vadiler meydana getirmiştir. Kuzey sektörlü rüzgarlara açık olan bu bölümde karasal iklim özellikleri görülür. Oldukça sert geçen kış mevsiminde sık sık kar fırtınaları meydana gelir, Azak denizinin zaman zaman donması da soğutucu etki yapar. Yaz mevsimi ise sıcak ve kurak geçer. Yıllık ortalama yağış 300 mm. civarındadır. Doğal bitki örtüsü step olan ova bölümü bahar mevsiminde yeşil bir görünüm kazansa da bu görünümün ömrü kısa olur. Vadi boylarında sebze meyve, diğer yerlerde ise tahıl ziraatı yapılır. Kestane renkli topraklarla kaplı ova bölümü Kırım’ın tahıl ambarı olmuştur. Ancak yoğun tahıl ziraatı nedeniyle kestane renkli topraklar kara toprağa dönüşmeye başlamıştır (1).

Dağlık bölüm, yarımadanın güneybatı köşesinden Kerç’e kadar yaklaşık 155 km. boyunca uzanır ve yer yer 1500 m. yi geçen yükseltiler (Romankoş: 1533, Demirkapı: 1540, Zeytunkoş: 1543 m. dir) bulunur (2) . Üç sıra halinde uzayan dağların arasında oldukça aşınmış vadiler ve üst kesimlerinde yayla olarak adlandırılan düzlükler yer alır. Bu dağlık arazide kalkerin yaygın oluşu ise başta mağaralar olmak üzere çeşitli karstik yer şekillerinin gelişmesini sağlamıştır. Kuzey yönlü rüzgarları engelleyen dağlık arazi kıyı kesiminde daha ılıman bir iklim görülmesine sebeb olur. Kıyı kesimine 350 mm. civarında yağış düşerken dağlık alanlarda yıllık yağış tutarı 500 mm. nin üzerine çıkar. Dağların yamaçlarında ağaçlı step, yüksek kesimlerinde ise ormanlar görülür (3).

Güney kıyıları 2-8 km. genişliğinde olup kuzeyden bir duvar gibi yükselen dağlar ile ayrılır ve denizciliğe elverişli birçok koy ihtiva eder. Dağlık arazi, kıyı yöresini soğuk hava kütlelerinden korur ve Akdeniz iklimine benzer daha sıcak iklim koşullarının görülmesine sebep olur. Sahil şeridinde çeşitli meyve türleri ve tütün yetiştirilir. Bitki örtüsü Doğu Avrupa’dan tamamı ile farklıdır (4).