Maturİdİ Mezhebİ

[CaKaLBoT]

Maturidilik;
Semerkand’a bağlı bir köy olan Maturid’te doğan ve 333/944 yılında vefat eden Ebu Mansur Muhammed Maturidî’nin sistematize ettiği, ardından aynı çizgide yer alan alimler tarafından geliştirilen dinî-itikadî yorumları eksene alan Kelâm ekolüne verilen isimdir. İmam Maturidî, Ebu Hanife’nin din yorumunu benimsemiş başta itikad-kelam olmak üzere birçok alanda İslamın sünnî anlayışına katkıda bulunmuştur. Ebu Hanife’nin "insanın, lehinde ve aleyhinde olan şeyleri bilmesi" şeklinde tanımladığı fıkıh, diğer fıkhî mezheplerin aksine itikad-ibadet-ahlak ve siyaset gibi insanı ilgilendiren tüm hususları kapsamaktadır. Dolayısıyla aynı anlayışı benimseyen Maturidî, inanç esaslarının yanı sıra başta Tefsir olmak üzere birçok farklı dalda görüş belirterek ekolleşmeyi başarabilmiş bir alimdir. Maturidi’nin günümüze kadar ulaşabilen iki eseri bulunmaktadır. Bunlardan birincisi inanç esaslarıyla ilgili olan Kitabu’t-Tevhid diğeri de Te’vilatu Ehl-i’s-Sünne isimli kapsamlı tefsiridir. Her iki eser de yakın zamana kadar el yazma halinde duruyordu. Kitabu’t-Tevhid’in şimdiye kadar bilinen tek nüshası Cambridge Ünv. Kütüphanesinde olup Mısır’lı ilim adamı Dr. Fetullah Huleyf tarafından 1970 yılında basılmış, ardından Prof. Dr. Bekir Topaloğlu tarafından yeniden tahkik edilerek Türkiye’de hem Arapça metni hem de Türkçe tercümesi yayımlanmıştır. Maturidî’nin en önemli eseri olan Te’vilatu’l-Kur’an isimli tefsiri ise 2004 yılına kadar dünyanın değişik kütüphanelerinde el yazmalar halinde bulunuyordu. Bekir Topaloğlu başkanlığındaki bir komisyon tarafından birkaç yıldan beri edisyon kritiği devam eden bu eser, Suriye’li Fatıma Yusuf el-Hiyemî tarafından tahkik edilerek "Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim el-musemmâ Te’vilatu Ehl-i’s-Sünne" ismiyle beş cild halinde Beyrut’ta yayımlanmıştır.



Başta Osmanlılar olmak üzere tüm Türkler ve Hanefî-Maturidî eksenindeki dinî yorumu benimseyen diğer müslümanlar için çok önemli olan bu eserlerin bugüne kadar neden günyüzüne çıkarılmadığı sorusu hâlâ cevapsız bulunmaktadır. Sünnî İslam yorumunun iki büyük itikadî mezhebinden biri olan Maturidîliğin fikir babası ve ilk üstadı olan Ebu Mansur’un görüş ve yorumları son elli yıla kadar neden gündeme getirilmemiştir. Horasan, Maveraünnehir, Hindistan, Pakistan, Afganistan, Malezya, Endonezya, Kafkaslar, Orta Asya, Anadolu ve Ortadoğu gibi büyük bir coğrafyaya yayılan bu ekol hakkındaki çalışmalar, Ankara İlahiyat Fakültesi hocalarından her ikisi de merhum Yusuf Ziya Yörükan ve Muhammed Tavit Tanci tarafından yayımlanan makalelerle başlatılmıştır.