Vahşi Hayvanlar

[LordTurks]

Sırtlanlar

Sırtlangiller (Hyaenidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir familya. Dış görünüşleri ile köpeklere benzemelerine rağmen aslında kedimsiler (Feliformia) alt takımına dahillerdir ve bilimcilerin fikirlerine göre misk kedisigiller (Viverridae) familyasından türemişlerdir. Günümüzün sırtlangilleri Afrikada ve Güney ile batı Asyada yaygındırlar. Leş yiyicileri olarak tanılırlar.

Türkiyede rastlanılabilen tek temsilcisi çizgili sırtlandır.

Sırtlanların ortak özelliklerinden en mühimi, ön bacaklarının arka bacaklarından daha uzun olması. Tırnaklarını kedigiller gibi geriye çekebilme kabiliyetine sahip değillerdir. Sırtlanların cinsel organları tüm memelilerin arasında en ilginçleridir. Dişilerin klitorisi o kadar büyüktür ki, hatta "pseudopenis" olarak tanımlanır. Ayrıca etrafında testislere benzeyen torbacıkları vardır. Bu yüzden sırtlanların cinsiyetini belirlemek yakından izlenilse bile zor olabilir. Bu anatomik özelliklerinden dolayı eskiden çift cinsiyetli oldukları düşünülmüştür ama bu kesinlikle yanlıştır.

Sınıflandırma

Alt familya Hyaeninae

1- Çizgili sırtlan (Hyaena hyaena)

2 - Kahverengi sırtlan (Hyaena brunnea)

3 - Benekli sırtlan veya Gülen sırtlan (Crocuta crocuta)



Alt familya Protelinae

1. Yer kurdu veya Böcekçil sırtlan (Proteles cristatus)



Asıl sırtlanlar (Hyaeninae), sırtlangiller (Hyaenidae) familyasının bir alt familyası. Büyükçe sayılabilecek karasal etobur memelidirler.

Afrika kıtası ve Hint alt kıtasına özgüdür. Leş de yerler. [[cıta ]], pars gibi güçlü hayvanların elinden kolaylıkla avlarını alabilirler. Afrikada bulunan etobur hayvanların arasındaki en güçlü çeneye sahip hayvanlardır. Asıl sırtlanların çeneleri o kadar kuvvetlidir ki kemikleri bile kırabilirler. Bu yüzden çok aç kaldıklarında kemik yedikleri de görülmüştür.

Asıl sırtlanlar "klan" adı verilen küçük gruplar halinde yaşarlar ve klanın başında bir dişi vardır. Sürüyü ava yönlendiren ve sürüye yol gösteren kraliçedir. Klanlar bir veya üç erkekten ve dişilerden oluşur. Hiyerarşik bir düzen vardır, en üst tabakada kraliçe bulunur. Erkekler en alt tabakada yer alır. Genelde en çok yavrulayan kraliçedir. Ancak bazı klanlarda kraliçenin davranışları saldırganlık düzeyine ulaşabilir. Klandaki diğer sırtlanlar için dayanılmaz bir hal alabilen bu durum sonucu "devrim" olur ve kraliçe tahtından indirilir. Yinede bu durum oldukça ender görülür.

Asıl sırtlan klanlarının kendilerine ait olan ve savundukları bir bölgeleri vardır. Diğer sırtlan klanlarıyla yaşanan çarpışmalar az olsada en büyük tehdit geniş aslan sürüleridir. Özellikle az sayıda sırtlandan oluşan klanlar için bölgelerinin aslanlar tarafından işgal edilmesi ölümcül sonuçlara yol açabilir. Bölgelerini koruma stratejileri saldırıp öldürmeye yönelik değildir. Yalnızca sayıca üstünlük sağlayarak göz dağı verip korkutma amacı güderler. Ancak özellikle erkek aslanlar sırtlanlardan hiç hoşlanmazlar. Yakaladıkları sırtlanları öldürmekte tereddüt etmezler. Bu sırtlan klanları için acı kayıplara neden olabilmektedir.

Çizgili sırtlan (Hyaena hyaena), Bayağı sırtlan olarak da bilinir, sırtlangiller (Hyaenidae) familyasına ait, familyanın diğer üyelerinden daha küçük olan bir sırtlan türü. Yalnızca Afrikada bulunan diğer sırtlan türlerinden farklı olarak bu tür Asyada, hatta Türkiyede de bulunur.

Çizgili sırtlan diğer sırtlanlardan (örneğin: benekli sırtlan) daha zarif bir vücut yapısına sahiptir. 110 cm uzunluğa (+30 cm kuyruk) ve 40-50 kg ağırlığa varır. Sırtından bir sırada büyüyen kıllarını korkutmak için havaya dikebilir; böylece asıl olduğundan daha büyük gözükür. Rengi gridir ve tüm vücudunda belirgin siyah çizgileri vardır.

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedianın Türkçe versiyonu Vikipedideki Hayvanlar maddesinden kopyalanmıştır. Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir.

Yunuslar

Yunus, balinalar (Cetacea) takımının dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içindeki yunusgiller (Delphinidae) familyasında sınıflanan türlerin büyük çoğunluğu ile nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyasında sınıflananların tümü için kullanılan ortak addır.

Başta kıta sahanlıklarının görece sığ denizleri olmak üzere, tüm Dünya denizlerinde ve bazı nehirlerde bulunan yunuslar etçil canlılardır ve genellikle balık ve mürekkep balığı ile beslenirler. Yunusgiller (Delphinidae) familyası, balinalar (Cetacea) takımı içindeki en kalabalık familyadır ve evrim süreci açısından da görece yenidir: üyeleri yaklaşık 10 milyon yıl önce, Miyosen devrinde ortaya çıkmıştır. Yunusların hayvanlar âleminin en zeki canlılarından olduğu kabul edilir ve arkadaş canlısı genel görünümleri ile oyuncu tavırları, onları insanların gözünde popüler bir yere koyar.

En sık rastlanan yunus türü olan ve "yunus" denildiğinde ilk akla gelen canlı, 1970li yıllarda Türkiyede de yayınlanan ABD televizyon dizisi Flipperın özellikle popülerleştirdiği ve Türkçede "şişe burunlu yunus" (ya da "afalina") olarak anılan Tursiops truncatus türüdür. Ancak, yunusgiller (Delphinidae) familyasının tipik türü Tursiops truncatus değil, Türkçede "tırtak" adı ile anılan ve bayağı yunus (Delphinus) cinsi içinde sınıflanan Delphinus delphistir.

Yunusgiller (Delphinidae) familyası içindeki görece büyük altı tür, bu familya içinde sınıflandıkları için aslında yunus olsalar da daha çok "balina" adı ile anılır. Bu canlılar şunlardır:

* Feresa attenuata - Cüce katil balina
* Globicephala macrorhynchus - Kısa yüzgeçli pilot balinası
* Globicephala melas - Uzun yüzgeçli pilot balinası
* Orcinus orca - Katil balina
* Peponocephala electra - Elektra balinası
* Pseudorca crassidens - Yalancı katil balina

Dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içinde bulunan ve açık olarak "yunus" adı ile anılan diğer türler, nehir yunusları (Platanistoidea) üst familyası içindeki dört familyada birer tür olarak sınıflanan Amazon nehir yunusu, Ganj ve İndus nehir yunusu, La Plata yunusu ve Yangtze nehir yunusudur.

Yine dişli balinalar (Odontoceti) alt takımı içinde bulunan Phocoenidae familyası ve bazı türleri, yunuslardan farklı olsalar da bazen "yunus" adı ile ilişkilendirilir. Örneğin İngilizcede, bu familyanın türleri için "domuz balığı" anlamına gelen bir kökten genel porpoise kelimesi kullanılır ve bu kelime, özellikle gemiciler ve balıkçılar tarafından herhangi bir küçük yunusu adlandırmak için kullanılmıştır. Türkçede Phocoenidae familyası için "domuz balinaları", "nehir yunusları", "liman yunusları" ve "liman yunusugiller" gibi adlara rastlanabilir. Bu familyanın tipik türü olan Phocoena phocaena için ise "domuz balinası", "mutur""gerçek yunus", "azak yunusu" ve yalnızca "yunus" adlarının kullanıldığı görülebilir.

Sınıflandırma

Yukarıda verilmiş olan bilgiler ışığında, "yunus" ortak adı ile anılan canlıların sınıflama listesi aşağıda sunulmuştur; yalnızca ilgili familya (yunusgiller - Delphinidae) ile üst familya (nehir yunusları - Platanistoidea) ayrıntılı verilmiştir.

* Takım : Cetacea - Balinalar

* Alt takım : Odontoceti - Dişli balinalar

* Familya : Delphinidae - Yunusgiller

* Cins : Cephalorhynchus

* Tür : Cephalorhynchus commersonii - Alaca yunus
* Tür : Cephalorhynchus eutropia - Şili yunusu
* Tür : Cephalorhynchus heavisidii - Benguela yunusu
* Tür : Cephalorhynchus hectori - Beyaz başlı yunus

* Cins : Delphinus

* Tür : Delphinus capensis - Uzun burunlu bayağı yunus
* Tür : Delphinus delphis - Kısa burunlu bayağı yunus, tırtak

* Cins : Grampus

* Tür : Grampus griseus - Gri yunus

* Cins : Lagenodelphis

* Tür : Lagenodelphis hosei - Sarawak yunusu

* Cins : Lagenorhynchus

* Tür : Lagenorhynchus acutus - Atlantik beyaz yanlı yunusu
* Tür : Lagenorhynchus albirostris - Beyaz burunlu yunus
* Tür : Lagenorhynchus australis - Siyah çeneli yunus
* Tür : Lagenorhynchus cruciger - Kum saati yunusu
* Tür : Lagenorhynchus obliquidens - Pasifik beyaz yanlı yunusu
* Tür : Lagenorhynchus obscurus - Gölgeli yunus

* Cins : Lissodelphis

* Tür : Lissodelphis borealis
* Tür : Lissodelphis peronii

* Cins : Orcaella

* Tür : Orcaella brevirostris - Irrawaddy yunusu
* Tür : Orcaella heinsohni - Avustralya küçük yüzgeçli yunusu

* Cins : Sotalia

* Tür : Sotalia fluviatilis - Haliç yunusu

* Cins : Sousa

* Tür : Sousa chinensis - Pasifik kambur yunusu
* Tür : Sousa plumbea - Hint kambur yunusu
* Tür : Sousa teuszii - Atlantik kambur yunusu

* Cins : Stenella

* Tür : Stenella attenuata - Pantropik benekli yunusu
* Tür : Stenella clymene - Atlantik dönücü yunusu
* Tür : Stenella coeruleoalba - Çizgili yunus
* Tür : Stenella frontalis - Atlantik benekli yunusu
* Tür : Stenella longirostris - Dönücü yunus

* Cins : Steno

* Tür : Steno bredanensis - Pürüzlü dişli yunus

* Cins : Tursiops

* Tür : Tursiops aduncus - Hint-Pasifik şişe burunlu yunusu
* Tür : Tursiops truncatus - Şişe burunlu yunus, afalina

* Üst familya : Platanistoidea - Nehir yunusları

* Familya : Iniidae

* Cins : Inia

* Tür : Inia geoffrensis - Amazon nehir yunusu

* Alt tür : Inia geoffrensis boliviensis
* Alt tür : Inia geoffrensis geoffrensis
* Alt tür : Inia geoffrensis humboldtiana

* Familya : Lipotidae

* Cins : Lipotes

* Tür : Lipotes vexillifer - Yangtze nehir yunusu

* Familya : Platanistidae

* Cins : Platanista

* Tür : Platanista gangetica - Ganj ve İndus nehir yunusu

* Alt tür : Platanista gangetica gangetica - Ganj nehir yunusu
* Alt tür : Platanista gangetica minor - İndus nehir yunusu

* Familya : Pontoporiidae

* Cins : Pontoporia

* Tür : Pontoporia blainvillei - La Plata yunusu

Yakın tarihli moleküler çözümlemeler, henüz aksi kabul ediliyor olsa da yunusgillere dahil çeşitli cinslerin tek soylu olmadığını göstermiştir. Dolayısıyla, başta Stenella ve Lagenorhynchus cinsleri için geçerli olan bu durum nedeniyle, yunusgiller familyasının sınıflamasında ileriki yıllarda önemli değişiklikler olabilir.

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedianın Türkçe versiyonu Vikipedideki Hayvanlar maddesinden kopyalanmıştır. Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir.

Kurt

Kurt (Canis lupus), köpekgiller (Canidae) familyasının en yaygın türü. Köpek bir alt türü olarak kurdun yakın akrabasıdır.

Özellikleri

Kurt, ilk bakışta büyük bir köpeğe benzer. Daha yakından incelendiğinde vücudunun köpekten daha uzun, göğsünün daha yüksek ve daha ince olduğu görülür. Kurtların kafası büyük, kulakları kısa, püsküllü kuyrukları vücutlarının üçte biri uzunluktadır. Renkleri alt türlerine göre yöresel olarak değişir, beyaz, krem rengi, sarımsı, kızıl, gri ve siyah olabilir.

Avrupanın ve Asyanın fazla sıcak olmayan bölgelerinde bozkurtlar çoğunluktadır. Daha kuzeye gidildiğinde siyah ve beyaz renkli kurtlara rastlanır.

Kurtların boyutları da yöresel olarak değişir:

* En büyük kurtlar Letonya, Beyaz Rusya, Alaska ve Kanadada görülür, 160 cm vücut uzunluğuna (+ 52 cm kuyruk) ve ayakta dururken 80 cm boya erişirler. Bu kurtlar 80 kg ağırlığa kadar ulaşabilir.
* En küçük kurtlar Ortadoğuda ve Arap Yarımadasında bulunur, ancak 80 cm vücut uzunluğuna (+ 29 cm kuyruk) ve 20 kg ağırlığa ulaşırlar.

Köpek ile kurt arasındaki farklar

Genelde kurtları köpeklerden ayırt etmek mümkündür, ama bazen bir türün kurt olduğunu tespit etmek çok zor olabilir.

* Kurtlar kuyruklarını çoğu zaman yatay ya da hafif dik tutarlar ama köpeklerin kuyrukları çoğu zaman dik ya da kıvrık durur.
* Özellikle kafatasları çok farklıdır: Göz yüksekliği, kulak içi, Praesphenoid, Basis vomerus, Fissura petrobasialis, çene ve kesicı dişler kurtlarda ve köpeklerde birbirinden farklıdır.
* Kurtlar senede bir kez yavru yapar, köpekler ise çoğunlukla iki kez yavrular.
* Bir ayak izinin kurda mı yoksa köpeğe mi ait olduğu, izlerin sayısı ile tespit edilebilir. Kurtlar arka ayakları ile ön ayaklarının bastığı noktaya basarlar. Hatta birden fazla kurt birlikte yürüdüğünde arka arkaya gidip öndekinin izlerine basarlar. Böylece izlerin tek bir kurda ait olduğu zannedilebilir. Köpekler ise arka ayaklarıyla ön ayaklarının bastığı noktanın arasına basarlar.

Dağılımı

İnsanlar tarım ve sürü hayvancılığını geliştirmeden evvel, kurt, dünyanın en yaygın yırtıcı hayvanıydı. Tüm Avrasyada, Kuzey Afrika ve Kuzey Amerikada yaygındı. Ancak özellikle Batı Avrupa gibi yoğun yerleşim olan gelişmiş ülkelerde insanlarca soyu tüketildi. Günümüzde Doğu Avrupa, Balkan yarımadası, Kanada, Sibirya, Moğolistan ve İranda kurtların bulunduğu büyük bölgelere rastlanır. Bunların dışında sadece, yalıtılmış (bazen 100den az hayvan bulunan) ufak bölgeler bulunur.

Çok iyi uyum sağlayabilen bir hayvan olan kurt, kuzey kutbunun buz çöllerinden, Orta Asyanın ve Kuzey Amerikanın kum çöllerine kadar farklı habitatlarda yaşayabilir. Çoğu kurt, bozkırlarda ve ormanlarda yaşar. Erken çağlardan beri insanların sahip çıktığı açık alanlardan ormanlara kaçması yüzünden bir orman hayvanı olarak tanınmıştır.

Ara sıra yalnız gezen kurtlara rastlanırsa da, genellikle bir sürüye bağlı olarak yaşarlar. Bir kurt sürüsü, anne, baba ve yavrularından oluşan bir ailedir. Kurtlar, ev köpeklerinden daha geç, ancak iki yaşında üreyebilir, bu nedenle iki yaşını dolduruncaya kadar ailelerinin yanında kalırlar. Bir önceki senenin yavruları kendilerinden küçük kardeşlerine bakarak ebeveynlere yardımcı olur. Anne ve baba, çocuklarına karşı daima serttir, bu yüzden sürünün içindeki hiyerarşi bellidir ve kimse otoriteyi sarsmaya cesaret etmez. Akraba olan iki kurdun çiftleşmesi (ensest) hiç görülmemiştir. Kurtlar çiftleşmek için yabancı bir kurt bulamazlarsa ömür boyu çiftleşmezler.

Bazı eski kitaplarda bir kurt sürüsünün yapısı şöyle tarif edilir:

".. Sürünün başı alfa çiftidir ve onların dışında hiçbir üye çiftleşip yavru yapamaz. Sürünün içinde her üyenin farklı statüsü vardır. Sürünün içinde en son sırada, herkesin sataştığı bir "Kara koyun" vardır. Ara sıra kurtlardan birisi alfa üyelerine baş kaldırır ve kendi statüsünü yükseltmek için onunla dövüşür."

Akraba olmayan kurtların bilimsel araştırmalar için bir araya kapatılarak izlenmesi sonucu ortaya konulan bu bilgiler doğadaki gerçekleri yansıtmaz. Bu şekilde bir araya getirilen yabancı kurtlar neredeyse her gün dövüşür.

Gebelik yaklaşık 60 gün sürer. Genellikle 3 ila 6 (en az 1, en fazla 14) yavru doğar.