Dengeli Beslenme,Yararları ve Kronik Hastalıklarda Beslenme Önerileri

[styla45]

Beslenme kişinin fiziksel, zihinsel ve duygusal durumunun sağlıklılığı için hayati önem taşıyan bir unsur. Ne yazık ki yanlış beslenme alışkanlıkları ülkemizde ve tüm dünyada insan sağlığını olumsuz yönde etkiliyor. Bundan 150 yıl önce hiç bilinmeyen kalp hastalıkları günümüzde gerek ülkemiz gerekse tüm dünyada, kadınlarda ve erkeklerde birinci ölüm sebebi.

Kalp hastalıkları için risk oluşturan 3 önemli duruma sağlıklı bir beslenme alışkanlığı olumlu katkı sağlıyor:
Yüksek kolesterol
Yüksek kan basıncı (hipertansiyon)
Fazla kilo-şişmanlık

YÜKSEK KOLESTEROL
Balmumu benzeri bir madde olan kan dolaşımındaki kolesterolün %75’i karaciğerde imal edilirken %25’i aldığımız gıdalardan emilir. Gıdalarla aldığımız yağın miktarı ve türü kan kolesterol düzeyine önemli ölçüde etki eder. Yüksek kolesterolün kalp hastalığı riskini arttırdığı uzun süredir bilinmektedir. Dolaşımdaki fazla kolesterol kalbi besleyen damarların iç yüzeylerinde plak adı verilen birikimler yapmakta, bu plaklar büyüyerek kan dolaşımını engelleyebilmektedir.
“Az yağlı, az kolesterollü beslen” önerisini bu nedenle duymayanımız kalmamıştır. Ancak artmış kalp hastalığıyla ilişkili olan sanıldığı gibi tüketilen yağın miktarından ziyade yağın türüdür.

Yapılması gerekenler:
1. Günlük kalorinin en fazla %30’unu yağlardan almamız,
2. Almakta olduğumuz “kötü” yağları “iyi” yağlarla değiştirmemizdir.

Doymuş ve trans yağların tüketimi “kötü kolesterol” olarak bilinen LDL-kolesterol düzeyini, dolayısıyla kalp hastalığı riskini arttırmaktadır. Bu tip yağların alınan toplam kalorinin %10’unu aşmaması gerekmektedir. LDL-kolesterolü yüksek olan ya da kalp hastası olanlarda bu oran %7’nin altına, kolesterol alımı günde 200mg’ın altına inmelidir. Margarin, kırmızı et, yumurta sarısı, tam yağlı süt ve ürünleri, kızarmış gıdalar, hamburger ve benzerleri, ticari unlu mamuller bu tür “kötü” yağların başlıca kaynaklarıdır.

Doymamış yağlar ise LDL-kolesterol düzeyini düşürürken “iyi kolesterol” olarak adlandırılan HDL-kolesterolü arttırmaktadırlar. Zeytinyağı, fındık yağı, mısırözü yağı, balık, ceviz, soya fasulyesi bu “iyi” yağların kaynaklarıdır ve günlük kalorinin en fazla %30’u olması gereken yağ tüketiminde bunlara ağırlık verilmelidir.

Gıdalardaki yağlar
Yağın tipi: Tekli-doymamış
Kaynağı: Zeytin, zeytinyağı, fındık, ceviz, yer fıstığı, badem, avokado
Oda sıcaklığındaki hali: Sıvı
Kolesterol düzeylerine etkisi: LDL’i düşürür HDL’i arttırır

Yağın tipi: Çoklu-doymamış
Kaynağı: Mısır, ayçiçeği, soya fasulyesi, balık
Oda sıcaklığındaki hali: Sıvı
Kolesterol düzeylerine etkisi: LDL’i düşürür HDL’i arttırır

Yağın tipi: Doymuş
Kaynağı: Süt, peynir, dondurma, kırmızı et, çikolata, hindistancevizi
Oda sıcaklığındaki hali: Katı
Kolesterol düzeylerine etkisi: LDL ve HDL’i arttırır

Yağın tipi: Trans
Kaynağı: Margarinler, kızarmış patates, kısmen hidrojenlenmiş bitkisel yağlar, fast-food, ticari unlu mamullerin çoğu
Oda sıcaklığındaki hali: Katı ya da yarı-katı
Kolesterol düzeylerine etkisi: LDL’i arttırır.

YÜKSEK KAN BASINCI (HİPERTANSİYON)
Sık rastlanan bir hastalık olan hipertansiyon kalp hastalığı için önemli bir risktir. İlaçlara ek olarak fazla kiloların verilmesi, egzersiz ve tuz kısıtlaması tedavinin önemli unsurlarıdır. Bunlara ek olarak son zamanlarda yapılan çalışmalar sebze ve meyvelerden zengin, az yağlı beslenmenin kan basıncının düşürülmesinde etkili olduğunu göstermiştir. Bu tip beslenmede potasyum, magnezyum, kalsiyum daha fazla, sodyum ve zararlı yağ türleri daha az tüketilmektedir.

Hipertansiyon hastaları tuz tüketimini günde 6 gramın altına indirmelidir Düşük sodyumlu-yüksek potasyumlu tuzlar tercih edilebilir. Hipertansiyonda bir diğer önemli konu alkol kullanımının sınırlandırılmasıdır. Hazla miktarda alkol kan basıncı kontrolünü güçleştirmektedir.