Güneş Sistemi’ne Nüfus Sayımı

[Bostandere]

Güneş Sistemi’nin 9 gezegenden oluştuğu artık tartışmasız bir gerçek değil. Sedna ve 2003 UB313 gibi Plüton’dan daha büyük göktaşlarının keşfiyle, gezegen tanımı yeniden tartışmaya açıldı. Güneş Sistemi’nin dış çeperlerinde onbinlerce göktaşını bir araya getiren Kuiper Kuşağı’nda, Plüton’dan daha büyük gezegen adayları var. Plüton`un üç katı uzaklıkta ve son belirlemelere göre 2.415 kilometre çapında, 2003 UB313 adlı bir göktaşının 10’uncu gezegen olup olmadığı tartışılıyor. Bilim insanları kendi aralarında şu soruyu soruyor; Plüton’un 3 katından daha büyük olan bu göktaşı gezegen olmayı hak etmiyor mu?

GEZEGEN OLMAK KOLAY DEĞİL
Bir göktaşının gezegen olarak kabul görmesi için keşfin ardından Uluslararası Astronomi Birliği (International Astronomical Union) tarafından tescillenmesi gerekiyor. Bu tescil, meşakatlı hesaplamalar, bilimsel kanıtlar ve diğer bilim insanlarının ikna olmasını gerektiriyor, ki bu yıllar alan bir süreç. Gezegenin evrensel genel geçer bir tanımı yok, gözlemler tümevarım yöntemiyle değerlendiriliyor, astronomlar kendi aralarında tartışıyor ve yorumlardan bir yargıya varılıyor. Bu yargı aksi kanıtlanana dek kabul görüyor. Ama bu şartlı bir kabul.

GÜNEŞ SİSTEMİ 53 GEZEGENDEN OLUŞABİLİR
Çek Cumhuriyeti’nin başkenit Prag’ta toplanan Uluslararası Astronomi Birliği konferansında gezegenin tanımı masaya yatırılacak. Bilim insanları, Plüton’un gezegen statüsünün düşürülmesi ve yenilerinin eklenmesini ele alıyor.
Adını Eskimo tanrılarından alan Sedna da Kuiper Kuşağı`nda bulunuyor ve gezegen olmak için sırada bekliyor.

Bilim insanları konferansta şu soruları masaya yatıracak; gezegenler büyüklükleri veya kütleleri ile gruplanabilir mi? Gezegenin Güneş’e göre yörüngesi ne kadar önemli? Bir göktaşının gezegen olabilmesi için minimum Plüton kadar olması yeterli mi? Gezegen tanımının yeni göktaşlarını da kapsayacak esneklikte olması gerekiyor. Konferansta çıkacak tanıma göre, sadece mevcut gözlemler temel alındığında Güneş Sistemi’nin 53 gezegenden oluştuğu sonucunun çıkabileceği belirtiliyor.

2003 UB313 GEZEGEN SAYILIR MI?
Gezegen tartışması geçen yaz, California Institute of Technology uzmanı Michael Brown’un Plüton’dan daha büyük bir göktaşı bulduğunu açıklamasıyla başladı. Plüton gibi Kuiper Kuşağı’nın bir üyesi olan 2003 UB313 yörüngesinde onlarca kuyyrukluyıldızı barındıran kendi başına bir ekosisteme sahip bir göktaşı. Hubble Uzay Teleskobu, Güneş’ten 14 milyar kilometre uzaklıkta, 2.400 km çapında parlak ve kayalık bir göktaşı gözlemledi.

Dünyanın önemli gözlem merkezlerinden Southwest Research Institute uzmanı Alan Stern, yeni gezegenlerin eklenmesinin mantıklı olacağı görüşünde. ABD’deki Minor Planet Center uzmanı Brian Marsden gibi kimi uzmanlar ise, Güneş Sistemi’nin aslında 8 gezegenden oluştuğunu, Plüton ve diğer Kuiper Kuşağı üyelerinin gezegen olmaması gerektiğini savunuyor. Bu teze göre, Kuiper Kuşağı’nda onlarca Plüton gibi göktaşı var, bunlar keşfedildikçe sayı kabaracağından gerekirse onları ayrı bir kategoride derecelendirilmeli.

GEZEGENLERE ALT-GRUPLAR VERİLMELİ
Kesin yargılardan kaçınmak için gezegenlik statüsü korunacak, ancak kendi aralarında alt-gruplara ayrılacaklar; örneğin, Jüpiter gaz gezegeni olarak tanımlanırken, Plüton veya 2003 UB313 ‘cüce buz gezegenleri’ olarak adlandırılacak. Bir göktaşının gezegen statüsünün gerekirse değiştirilmesi çok da zor değil, zira 1800’lerde gezegen olarak tanımlanan Ceres, daha sonra kendisine benzer birçok göktaşı olduğu anlaşılınca yıllar sonra gezegenden asteroid statüsüne düşürülmüştü.

Tartışmalı göktaşı 2003 UB313’ün keşfini yapan Brown, Uluslararası Astronomi Birliği konferansından çıkacak her sonuca razı olduğunu söylüyor. Brown, mevcut durumun değiştirilmesi gerektiğini düşünüyor; “8 gezegene düşürmek kendi içinde tutarlı ancak, gelecekte keşfedilmesi muhtemel yeni göktaşları ne olacak. Onları da kapsayacak bir kategori geliştirilmeli. UB313, 10’uncu gezegen olursa, gelecekte sayı artacak demektir.”

PLÜTON’UN GEZEGENLİĞİ TARTIŞMALI?
Plüton’un gezegen olması da çok tartışılmıştı. Önce Dünya kadar büyük olduğu düşünüldü, sonra Ay’dan dahi küçük olduğu ortaya çıktı. Plüton ayrıca diğer gezegenler gibi bir yörünge yerine Kuiper Kuşağı’ndaki yüzlerce diğer göktaşı gibi bir yörüngeye sahip. Ancak Plüton’un bulunduğu yıllarda Kuiper Kuşağı’yla ilgili bilgiler çok az olduğundan Plüton öne çıkmıştı. Yıllar içinde Kuiper Kuşağı gelişmiş gözlem araçlarıyla incelendi ve Plüton’un sıradan bir Kuiper üyesi olduğu ortaya çıktı. New York’taki ABD Doğal Tarih Müzesi’ne bağlı Hayden Planetarium 2000 yılında Plüton’un gezegenliğini ilk reddeden kurum oldu.

NASA’nın New Horizons uzay aracı 9 yıl sonra Plüton’a vardığında gezegen hakkında daha çok bilgi olacak.

[CaKaLBoT]

bılgı ıcın cok saol

[DJIN]

teşekkürler...bilgi için...