Urartuların Su Mühendisliği Harikası

[Tilki_Andre]

URARTU ŞAMRAM KANALI

Urartu döneminde yapılmış bir su kanalıyla, Van’a yaklaşık 50 km. öteden su taşınıyordu. Günümüzde bu su kısmen akıyor, ama tarihi kanal neredeyse yok edilmiş durumda. Oysa dünyada eşi bulunmayan bu özel kanal, birinci dereceden turistik bir keşif yolu haline getirilebilir.

Günümüzden binlerce yıl önce, bugünkü görkem ve teknolojik hassaslığı aratmayan Urartu su mimarisi anıtlarından bazılarının, yörede bugün bile yer yer işe yaraması şaşkınlık yaratıyor. Üstelik dönem ve dayanıklılık açısından bakıldığında, araştırmacılar Urartu baraj, gölet ve sulama kanallarının dünyanın hiçbir yerinde bir benzerlerinin daha bulunmadığını da kabul ediyorlar. Tabii bunların, Şamram Kanalı örneğinde olduğu gibi, çalışır durumda olması konunun önemini daha da arttırıyor. Çünkü bölge, birinci derecede deprem kuşağı içinde bulunuyor ve Urartu dışındaki uygarlıkların anıtları sarsıntıların etkisiyle yerle bir olurken, Urartuların yapıtları şaşılacak biçimde afetlere direnç göstermişler.


Urartu su mühendisliği
Şamram ya da özgün Urartu dilindeki adıyla Menua Kanalı, Gürpınar ilçesi dışındaki kaynağından Van'a kadar yaklaşık 51-56 km. uzunlukta ve araziye göre incelikle işlenmiş bir yatakta ilerliyor. Kanalın uzunluğu için böyle bir sayı aralığı vermemizin nedeni, epeyce bir süre, özgün Urartu kanalının yakınından geçen ve DSİ tarafından 1960'larda yapılan betondan ikinci modern kanalın yanıltıcı etkisi. Çoğu araştırmacının değinmediği ve yaklaşık 25-30 km. kadar süren bu beton kanal, ne yazık ki, eski Urartu Menua Kanalı'nı, önemli ölçüde yok etmiş. Bugün Şamram ile ilgili yapılmış hemen tüm araştırmalardaki beton su yolu fotoğrafları hep bu "modern" kanala ait. Yani Menua Kanalı'nı anlatmıyor, en azından görüntüler açısından. Asıl ilginç olanı, Şamram Kanalı'nın suyu ile Van-Edremit'in yaklaşık 5 km. dışında bir "hidroelektrik santralı"nın çalıştırılıyor olması. Hemen bu kadar da olur mu diye sormayın; çünkü santral yetkililerinin dediğine göre, herkesin "arkeolojik değer" gözüyle baktığı Şamram Kanalı, DSİ ile EÜAŞ Hidroelektrik Santralı'nın mülkiyetinde. Urartu'dan kalma kanal ise, betonla henüz yok edilmemiş olan yerlerde uzayıp giden bir çöp çukuru biçiminde varlığını sürdürüyor. Bu ünlü su yolunun yapımına, yazıtlardan anlaşıldığına göre, Urartu kralı Menua (M.Ö. 810-786) zamanında başlanmış, ama bugün kanal artık bütünüyle yok olma sürecinde. Oysa Şamram Kanalı'nın suyu günümüzde hâlâ, Dokuz Eylül Üniversitesi'nden Prof. Dr. Ünal Öziş'in deyişiyle, 2000 hektarı sulayan bir sistemin parçası olarak kullanılabiliyor. Kanalın asıl adının yazıtlara göre Menua olması gerekiyor. Şamram'ın ise, kökeni Asur kraliçesi Semiramis'e (Sammuramat) kadar uzanan adın, halk efsaneleriyle Şamiram ve Şamram şeklindeki dönüşümü olduğu kabul ediliyor.