Ad Tamlamaları : En az iki adın, aralarında anlam bağlantısı kurarak oluşturduğu, bir

[Kéan aRs]

Ad Tamlamaları : En az iki adın, aralarında anlam bağlantısı kurarak oluşturduğu, bir nesnenin parçası olduğunu ya da bir nesnenin başka bir nesneyle tamamlandığını gösteren ad takımıdır. Ad tamlamalarında kullanılan tamamlayıcı öğeye tamlayan, birinci nesnenin parçası durumunda olan ikinci öğeye ise tamlanan denir. Örnek :

Denizin sesi bir melodi gibi geliyordu kulağıma.

Kış ayları burada oldukça ılıman geçiyor.

Ona hediye olarak yün gömlek aldım.

Ad Tamlamasıyla İlgili Bilgiler :

ü Ad tamlamalarında birinci sözcük, tamlayan; ikinci sözcük tamlanan adını alır. Örnek :

Tamlayan Tamlanan

Çocuklar-ın ses-i

Küf koku-s-u

Ahşap ev

ü Tamlayanın kişi zamiri (ben, sen, o, biz, siz, onlar) olduğu tamlamalara “zamir tamlaması” da denir ve tamlama ekleri değişir. Örnek :

Tamlayan Tamlanan

Ben-im kitab-ım

Sen-in düşünce-n

Biz-im evi-miz

Siz-in fikri-niz

ü Ünlüyle biten sözcüklere tamlayan eki getirildiğinde araya “n”; tamlanan eki getirildiğinde araya “s” kaynaştırma ünsüzü gelir. Örnek : elmanın yarısı

ü Ad tamlamalarında, asıl üzerinde durulan ve vurgulanan öğe tamlanandır. Sözgelimi; kapının kolu tamlamasında üzerinde durulan kavram koldur.

UYARI : “su ve ne” sözcüklerine “-ın, -in, -un, -ün” tamlayan eki getirildiğinde araya “n” değil “y” kaynaştırma ünsüzü girer. Örnek : suyun hızı neyin sesi

Ad Tamlaması Türleri

Belirtili Ad Tamlaması : Hem tamlayan hem de tamlanan eki almış olan ad tamlamalarıdır. Örnek :

Tamlayan Eki Tamlanan Eki

-ın, -in, -un, -ün -ı, -i, -u, -ü

Saat-in cam-ı

Su-y-un güc-ü

Felsefe-n-in sorunlar-ı

Belirtili Ad Tamlamasının Özellikleri :

ü Tamlayanla tamlanan arasına başka sözcük ya da sözcük grupları girebilir.

Örnek : Çocuğun sabaha kadar süren ağlaması.

ü Tamlayanla tamlananın yeri değişebilir.

Örnek : Vurur, deryalara ışığı adaların.

ü Tamlayan ya da tamlanan birden çok kullanılabilir.

Örnek : Çocukluğumun acıları, sevinçleri, umutları.

Annemin, babamın ve kardeşimin özlemi.

ü Tamlayan ya da tamlanana bağlı bir sıfat kullanılabilir.

Örnek : Yeşil gömleğin düğmeleri.

Çocuğun sarı saçları.

ü Kişi ve işaret zamirleri belirtili ad tamlamalarında yalnızca tamlayan sözcük olarak kullanılır. Örnek : Senin araban

Bunun cezası

ü Ad eylemler (mastarlar) hem tamlayan hem de tamlanan olur. Örnek :

Okumanın yararları

Çocuğun yürüyüşü

ü Kimi durumlarda tamlayan ekinin yerini “-den, (-dan)” durum eki tutar. Örnek :

Çocuklardan birkaçı

Aşağıdakilerden hangisi

ü Kimi durumlarda tamlayan ya da tamlanan sözcük düşer. Bu durumlarda ad tamlaması özelliği ortadan kalkar. Örnek :

Umutları suya düştü. Onun umutları

Ev, onlarınmış. Onların eviymiş.

ü Bir belirtili ad tamlaması bir başka adı niteleyecek şekilde kullanılırsa, bir sıfat tamlamasının tamlayanı olur.

Örnek : Anasının gözü adam Gözümün bebeği oğlum

Sıfat Ad Sıfat Ad

Belirtisiz Ad Tamlaması : Tamlayan sözcüğün ek almadığı tamlamalardır. Tamlayan, ek almadığı için belirsizlik ve genelleme anlamı taşır. Örnek :


Tamlayan Eki Tamlanan Eki

¾ -ı, -i, -u, -ü

Fındık kurt-u

Akrep yuva-s-ı

Fizik güc-ü

Belirtisiz Ad Tamlamasının Özellikleri :

ü Tamlayan, tamlananın niteliğini gösterir. Örnek: Anne sevgisi, kan kırmızısı

ü Tamlayan, tamlananın ne ile ilgili olduğunu gösterir.

Örnek : Sel felaketi, uçak bileti

ü Tamlayan, tamlananın neden yapıldığını gösterir.

Örnek : Portakal suyu, tütün kolonyası

ü Tamlayan tamlananın neye benzediğini gösterir.

Örnek armak üzümü, sigara böreği

ü Tamlayan, tamlananın nedenini bildirir.

Örnek : Matematik korkusu, sınav stresi

ü Bir şeyin yapıldığını ya da bulunduğu yeri gösterir.

Örnek : Kıyı lokantası, uzay istasyonu

ü Tamlayan tamlananın yapıldığı aracı belirtir.

Örnek : Söz sanatı, makine örgüsü

ü Tamlayan, tamlananın ortaya çıktığı yeri belirtir.

Örnek : Amaysa elması, Maraş dondurması

ü Kişi adları tamlayan olduğunda o kişilere ilişkin yapıt, buluş gibi kavramları belirtir.

Örnek : Naima tarihi, Newton Kanunu

Takısız Ad Tamlaması : Hem tamlayanın hem de tamlananın takı almadığı bir ad tamlamasıdır.

Örnek : Tamlayan Tamlanan

Yün ceket

Taş duvar

Cam kavanoz

Altın bilezik

Takısız Ad Tamlamasının Özellikleri :

ü Takısız ad tamlamasının kuruluşunda, en önemli özellik, birinci adın ikincisinin neyden yapıldığını göstermesidir. Örnek : Gümüş kolye, kot pantolon, deri mont...

ü Birinci ad, mecaz anlamda kullanılıp, mecazlı bir biçimde ikincinin neye benzediğini gösteriyorsa, yine takısız ad tamlaması oluşur.

Örnek : Selvi boy, tunç bilek, taş kafa

ü Takısız ad tamlamalarında tamlayana “-den / -dan” eki gelebilir.

Örnek : Tahtadan köprü, yünden yorgan...

Zincirleme Ad Tamlaması : İki ya da daha çok ad tamlamasının iç içe kullanıldığı bri tamlama çeşididir. Zincirleme ad tamlamasında, tamlayan ya da tamlanan kendi içinde bir ad tamlaması oluşturur.



Sözgelimi tamlayan bir ad tamlaması olabilir. Örnek :

A k ş a m s a a t l e r i n i n s e r i n l i ğ i

Belirtisiz Ad Tamlaması Belirtili Ad Tamlaması



Tamlanan bir ad tamlaması biçiminde olabilir. Örnek :

Ç o c u ğ u n d e r i ç a n t a s ı

Belirtili Ad Tamlaması Takısız Ad Tamlaması



Hem tamlayan hem de tamlanan ad tamlaması biçiminde olabilir : Örnek :



Belirtili Ad Tamlaması

İs t a n b u l t i y a t r o l a r ı n ı n b u n a l ı m y ı l l a r ı

Belirtisiz Ad Tamlaması Belirtisiz Ad Tamlaması



Karma Tamlama : Tamlayan ya da tamlananı niteleyen bir sıfat veya sıfat grubunun kullanıldığı bir tamlama türüdür. Örnek :

Belirtili Ad Tamlaması

A d a m ı n i r i , s a r ı , ç a r p ı k d i ş l e r i

Sıfat Grubu

Tamlayan (Belirtili Ad Tamlaması) Tamlanan .

Karma Tamlama